TURKIYE'DE INTERNET KONFERANSI 17-18 KASIM 1995 PROF. ALI DOGRAMACI REKTOR Yuksekogretim Kurulu Sayin Baskan Vekili, Turkiye Bilimsel ve Teknik Arastirma Kurulu Sayin Baskani, Orta Dogu Teknik Universitesi Sayin Rektoru, Degerli Konuklar, Degerli Meslektaslarim, Turkiye'de Internet Konferansi'na hosgeldiniz. Bilkent Universitesi mensuplari olarak boyle onemli bir konferansa ev sahipligi yapmis olmaktan kivanc duyuyoruz, seref verdiniz. Ilk once bilgi toplumuna girerken Turkiye'nin konumunu saptamak istiyorum. Hepimiz biliyoruz ki Osmanlidan bu yana sanayi cagini yakalamakta cok gec kaldik. Dolayisiyle sanayi uretimimiz, uretkenligimiz ve ekonomik gelismemiz gelismis ulkelerin gerisinde kaldi. Netice olarak refah duzeyi bakimindan bircok ulkenin gerisinde kaldik. Bu istenmeyen sonucu doguran faktorler arasinda, devletin isleyis mekanizmalari, ilgili yasalar, hur tesebbusu sinirlayan zihniyet, burokratik engeller ve mevzuatlar vardir. 21. yuzyila girerken bilgi cagina da girmeye calisiyoruz. Bu ulkemiz icin artik kacirilmamasi gereken onemli bir firsattir. Nasil ki sanayi cagini yakalamakta gec kalindiysa, simdi de bilgi cagini yakalamakta gec kalinmasi endisesini tasiyorum. Bilgi caginin onemini bir dizi ornekle vurgulamak istiyorum. Bilgisayar ve enformasyon teknolojisi ile bilgisayar aglari onumuzdeki donemde bireylerin, devletin, ticari kuruluslarin calismalarinda cok onemli degisiklikler getirecektir. Ornegin kablolu televizyonda oldugu gibi her eve gelebilecek Internet'e bagli fiber optik bir kablo ile tek bir fiziksel kanaldan hem radyo ve televizyona, hem de haber ve diger bilgi kaynaklarina erisme olanagi olacaktir. Yine boyle bir ortamda basinin islevi tamamen degisebilecektir. Gazeteler bildigimiz bicim ve gorunumlerinden ayrilip elektronik ortamda bireylerin istedikleri haberleri istedikleri zamanda istedikleri detayda verebilecek ve okurlar bir haberin gelisim surecini takip edebileceklerdir. Ornegin su anda CNN haberlerinin basliklari, ozet goruntuleri, ses kayitlari, Internet'te herkesin erisimine aciktir. Tum haber kaynaklarinin boyle bir bicime donusmesi haberciligin ve basinin tum yapisini degistirebilecektir. Kitaplara, dergilere, konferans bildirilerine ve benzer yayinlara elektronik ortamda erisilebildigimiz sayisal kutuphane denen sistemler yavas yavas ortaya cikmaktadir. Kutuphanelerin calisma yontemlerinin ve islevlerinin yeniden tanimlanma sureci baslamistir. Giderek ulkemizde de yayginlasan bilgisayarli duyuru ve tartisma listeleri ile farkli fiziksel mekanlardaki bireyler birbirleriyle etkilesimli olarak gorus alisverisi ve tartisma yapabilmektedirler. Yakin zamanda bunun dogal bir gelismesi olarak siyasi karar mekanizmalarini etkilemek amaciyla goruslerini yine bilgisayar agi vasitasiyla siyasi temsilcilerine aktarabileceklerdir. Ornegin, ABD'de vatandaslar Baskan Clinton'a Internet'ten elektronik mesaj gonderip fikirlerini belirtebilmektedirler. Ulkemizde de bu tip gelismeler oldugunu gozlemek bizi umutlandirmaktadir. Yine devlet mekanizmasi icinde birey devlet iliskilerini elektronik ortama kaydirmak, devletin daha etkin calismasini saglayacaktir. Devletin, herkese acik bilgilerine Internet vasitasiyla erisim saglamasi, devletin disindaki, ornegin, ticari kuruluslarin calismalarini daha etkin hale getirebilecektir. Bu konuda buyuk gelismeler saglayip cesitli ekonomik ve finansla ilgili istatistik bilgileri Internet vasitasiyla tum dunyanin erisimine acan T.C. Merkez Bankasi, bu girisimiyle bu konuda onderlik etmis ve The Economist dergisi bundan sitayisle bahsetmistir. Bu tur bilgilerin ve devletin diger calismalarinin Internet vasitasiyla bireylerin erisimine acilmasi, seffaf devletin temel araclarindan biri olacaktir. Saglik alaninda uzaktan teshis olanaklari, Internet vasitasiyla ucuz ve yaygin saglik servislerine imkan saglayacaktir. Cok ozel bir uzmanlik gerektiren bir radyoloji tanisi icin ulkenin uzak bir kosesinden alinan rontgen goruntusu, ornegin Hacettepe Universitesi'ne gonderilebilecek ve oradaki uzman gerekli taniyi koyup, yine raporunu ag uzerinden istenen noktaya ulastirabilecektir. Hatta degisik universitelerdeki uzmanlar, bulunduklari mekanlardan telekonferans yontemiyle konsultasyon yapabileceklerdir. Arastirma, gelistirme ve egitimde de bilgisayar aglarinin onemi cok buyuktur. Bilindigi gibi Internet, arastirma ortamlari icin arastirmacilar tarafindan gelistirildi. Kolay, hizli ve ucuz iletisim sayesinde, arastirmacilar bulgularini birbirlerine iletip tartisarak, ortak calismalar yurutmekte ve arastirmalarini daha verimli ve hizli sonuclandirmaktadirlar. Egitimde bilgisayarlasma cabalari uzunca bir donemdir surmektedir. Universiteler kurulan yerel aglar ve Internet vasitasiyla, bilgisayarli egitim, uzaktan egitim, ve "Online egitim" gibi yeni olanaklar sunabilmektedir. Hatta dunyanin farkli ulkelerindeki ogrencilerden olusan sanal siniflarda etkilesimli olarak ders yapma uygulamalari baslamistir. Internet, ulkemize 2000'li yillarda bilgi toplumu huviyetini kazandiracak unsurlardan biridir. Bunu hepimiz biliyoruz. Bilgi uretebilmek icin en gerekli arac mevcut bilgiye zamaninda erisebilmektir. Bilgiye zamaninda ve gerekli miktarda erisemeyen toplumlar bu hizli kalkinma surecinde geri kalmaya mahkumdurlar. 20. yuzyilin guclu ulkeleri bu guclerini sanayi toplumu olmakla saglamislardir. 21. yuzyilda bunun yerini bilgi toplumu olma kavrami aldigina gore bununla ilgili alt yapilarin gerek ureticilere ve gerekse egitim ve devlet kuruluslarina saglanmasi cok onemlidir. Arastirma ve gelistirme faaliyetlerinin yuksek duzeyde olmasi, bilgi cagi toplumu olmanin gereklerinden biridir ve bu nedenle Internet, arastirmacilar icin hizli iletisim, ortak calisma ile bilgiye erisim ortami olarak vazgecilmez bir altyapi ve aractir. Turkiye 1980'li yillarda su andaki temel iletisim araci olan telefon altyapisina cok buyuk yatirimlar yapmis ve bu alanda nisbi olarak daha iyi oldukca yeterli bir noktaya gelmistir. Ancak, bilgi toplumunun temel omurgasi olan Internet altyapisi icin boyle bir yatirimin cok daha fazlasi gerekecektir. Bilgi toplumunun nimetlerinden faydalanmak icin ulkedeki tum meskenlere, devlet kuruluslarina, universitelere, ilk ve orta ogretim kurumlarina goruntu ses ve veri tasiyabilecek cok yuksek kapasiteli fiber optik hatlarin ulastirilmasi amaclanmalidir. Bu noktada ulkemizdeki Internet altyapisinin bir ozetini yapmak istiyorum. Hernekadar ulkemizdeki universitelerin bilgisayar agina baglanmasi on senelik bir gecmise sahipse de Internet'in Turkiye'ye gelmesi ve gelisim surecine girmesi ancak 1993 ortalarindan itibaren baslamistir. Once onde gelen universiteler, ve daha sonra yavas yavas cesitli ozel sektor ve devlet kuruluslari Internet'e baglanarak degisik servisler almaya veya sunmaya baslamislardir. Ancak gerek yurt icinde gerekse yurt disi baglantisinda ulkemizdeki gelismeyi destekleyen bir alt yapi kurma girisimi yakin zamana kadar baslatilamamistir. Halen ulkemizdeki Internet agini yurt disina baglayan hattin kapasitesi maalesef yeterli olmaktan cok uzaktir. Kucuk elektronik postalarin gonderilmesinde ciddi bir sorun gorulmemekle beraber, Internet'in asil etkin kullanim amaci olan etkilesimli, yogun veri akisi isteyen islemlerde buyuk tikanmalar yasanmakta ve islevler yerine getirilememektedir. Burada universitelerde hat kapasitesinin onemini vurgulamak icin su ornekleri vermek istiyorum. ABD'deki ornegin University of Virginia, University of Michigan, Carnegie Mellon, Stanford, MIT gibi universitelerin her birinin Internet baglantisi onlarca Megabit/sn gibi cok yuksek kapasiteli hatlar uzerinden yapilmaktadir. MIT Medya Laboratuvari, Internet'e 45 MBit/saniyelik T3 hattiyla baglidir. Kuzey Amerika'da Internet uzerinde herhangi iki bilgisayar arasinda cok tatmin edici bir hizla veri iletisimi yapilabilmektedir. 1993'de Amerika'da ki Kuzey Carolina Eyaleti Valisi Kuzey Carolina Enformasyon Bilgi Anayolunun acilisini yapmistir. Bellsouth, GTE ve Carolina Telephone sirketlerinin ortak olarak gelistirtirdikleri bu fiber optik ve yuksek hizli santrallerden olusan sistemde 33 ciltlik Britanica ansiklopedisi 4.7 saniyede bir noktadan ag uzerindeki diger bir noktaya gonderilebilmektedir. Bu yatirimin karsiligi, uretkenlik ve is hacmi artisiyla eyalete fazlasiyla geri donmektedir. Buna karsilik Turkiye'nin yurtdisi Internet hatti kapasitesi 1993 de 64 KBit/saniye gibi son derece sinirli bir hizda baslamis ve bu yil 128 KBit/saniyeye cikarilmistir. Bu kapasiteden Turkiye'de Internet'e bagli universiteler, devlet daireleri ve ozel kuruluslar yararlanmaktadir. Bu, ABD'deki Carnegie Mellon gibi bir universitenin kapasitesinin ancak 360 da biridir. Bilkent Universitesi olarak dogrudan Amerika'ya uydu araciligi ile 256 Kbit/saniye kapasitesindeki kendi ozel Internet hattimizi kurma girisimimiz Mayis 1995'te basladi. Yururlukteki kanun ve mevzuat geregi hattin Turkiye tarafindaki yarisi Turk Telekomunikasyon A.S tarafindan, Amerika tarafindaki yarisi da SPRINT firmasi tarafindan saglanmak uzere sozlesmeler yapildi. ABD yari devresi icin aylik devre kirasi $ 9,000 civarinda olmasina karsin, Turkiye'deki yari devresinin kira tutari bunun iki katindan fazladir. 10 Eylul 1995 olarak belirlenen hat teslim tarihi, 1 Kasim 1995'e ertelendi. Bu hafta basindan itibaren de Bilkent'ten Amerika'ya kadar olan hattin cesitli kesimlerinin testleri ve cikan sorunlarin giderilmesi calismalari surdurulmektedir. Umidimiz daha fazla gecikilmeden bu hattin devreye girmesi ve boylece Internet kullanicilarimizin yasamakta olduklari tikaniklik sorunlarinin giderilmesidir. Amacimiz her arastirmaciya bilgiye hizli erisim olanagi saglamak ve her ogrencimize Internet kulturu verebilmektir. Tarih ve muzik bolumu dahil, universitemize bu yil giren her ogrencinin temel bilgisayar ve Internet kulturunu alarak universiteden mezun olmasini hedefliyoruz. Bilkent camiasindaki ilk, orta ogretim ve universite seviyesindeki her ogrencimiz kendi web sayfasini hazirlayip dunyaya sunabilme olanagina sahiptir. Arastirmacilarimiza Internet erisimi olan birer bilgisayar veriyoruz. Isteyen her ogrencimize de Unix ve Internet account'u veriyoruz. Degerli konuklar Elimizdeki potansiyelin buyuk oldugunu hepimiz biliyoruz. Ancak bunlar kucuk sayida kuruluslara sinirli kalabilir; ve ulke capina istenilen hacimde yayilmayabilir. Sanayilesme surecinde gec kaldik ve bunun faturasini milletce odedik ve odemekteyiz. Bilgi cagina geciste de gecikerek milletimizi geri birakmamak icin gerekenler acilen yapilmalidir. Dilegimiz, Avrupa ve Gumruk Birligi'ne gecis asamasinda bulundugumuz bu gunlerde, gelecegimizi sekillendirecek olan enformasyon teknolojilerine erismemizin onundeki zihniyet ve mevzuat engellerinin kaldirilmasidir. Tesekkur ederim.