Türkçe Tartışma Öbekleri
(TTÖ) Yapılanması
Çalışma Kolu Raporu Taslağı 005 - 13 Temmuz 1997
Hazırlayanlar (Alfabetik Sıra) : Mustafa
Akgül, Orhan Gökçöl,
Attila Özgit, Müjgan
San, Harun Taner
Html sürümü : Orhan Gökçöl
Eski Sürümler : Taslak002
003 004 005
İçindekiler :
-
Giriş
-
Neden Böyle Bir Çalışmaya Gerek Duyuldu?
-
Çalışmanın Ana Hedefi
-
Çalışma Yöntemi
-
Kaydedilecek Aşamalar
-
Tartışma Öbekleri Hiyerarşik Yapısı
-
Yeni Öbek Açma
-
Diğer Tartışma Servislerinin TTÖ Sisteminden Yararlanması
-
Sözlük
-
Sizlerden Gelen Öneriler
-
Ekler
1. Giriş
Türkçe Tartışma Öbekleri yapısının oluşturulması ve sonrasında çalıştırılmasının
sağlanması amacıyla, faaliyetlerini "gönüllü" esasına göre yürüten bir
çalışma kolu oluşturulmuştur. Çalışma kolu, 8 Temmuz 1997 tarihi itibarıyla
5 kişiden oluşmaktadır. Bu kişiler ve çalıştıkları kuruluşlar (alfabetik
sıra ile) :
Mustafa Akgül - Bilkent Üniversitesi
Orhan Gökçöl - İstanbul Üniversitesi
Attila Özgit - ODTÜ
Müjgan San - DPT
Harun Taner - İTÜ ve Berlin Teknik Üniversitesi
2. Neden Böyle Bir Çalışmaya Gerek
Duyuldu?
Ülkemizde, 1993 yılından günümüze değin, önce sadece akademik çevrelerde
kısıtlı olarak kullanılabilen internetin kapsadığı kitle, hem sayı hem
de nitelik olarak her geçen gün hızla artmaktadır. Buna paralel olarak,
internet ve internet teknolojilerini kullanan sayıca büyük ve nitelikli
bir insan kümesinden söz edebiliriz.
"Usenet" olarak adlandırılan, tüm dünyadaki ağ kullanıcılarının (büyük
oranda internet) binlerce değişik konu hakkında fikir öne sürebildikleri,
birbirleriyle tartışabildikleri tartışma öbekleri (news groups) sisteminde,
hem yazışma dilinin ingilizce olması hem de değişik bölgelere has konuları
kapsamaması sebebiyle, tüm dünyada, ülkeler özellikle kendi ana dillerinde
tartışabilecekleri ortak alanların oluşturulması yönünde hızlı yapılanmalara
ditmektedirler. Özellikle Finlandiya, Almanya, İspanya, Fransa gibi ülkeler
buna en güzel örnekler olarak verilebilir. Bu yolla, insanlar, kendi ana
dillerinde birçok değişik konuya bölünmüş "herkese açık" alanlarda (tartışma
öbekleri) görüşlerini bildirebilmektedir. Böyle bir altyapı, bilimden sanata,
günlük/güncel olaylardan eğlenceye, çeşitli sektörel gelişmelerden sosyal
yaşam ile ilgili konulara kadar çok geniş ve farklı bir yelpazede dizilmiş
pek çok tartışma öbeğinde insanların görüşlerini bildirebileceği dinamik
ortamlar sağlayacaktır. Bu alt yapının sağlayacağı olumlu girdiler ve avantajlardan
bazılarını sıralamak gerekirse,
-
Internet'te Türkce içerik artacaktır.
-
Internet teknolojilerinin ülkemizde daha hızlı ve yapıcı bir şekilde yayılması
kolaylaşacak ve hızlanacaktır.
-
Kullanıcılar bilinçlenerek interneti daha verimli kullanacaklardır.
-
Tüm Türkiye (ve dünya) internet kullanıcıları arasında akı(l)cı bir Türkçe
iletişim sağlanacaktır.
-
Uzmanlık tartışma öbekleri yolu ile profesyoneller arasında da meslekleri
ile ilgili bilgi alış-verişi yapılabilmesi kolaylaşacaktır.
-
Bilimsel tartışma öbekleri yolu ile, ülkemizdeki üniversiteler, enstitüler
ve benzeri merkezlerdeki seminer, konferans, vb gibi etkinliklerin çok
daha geniş bir hedef kitleye duyurulması sağlanacaktır.
-
Değişik güncel/popüler konularda oluşturulabilecek tartışma öbeklerinde,
insanlar, kendi görüşlerini dile getirebilecek ve açık bir demokrasi platformu
da sağlanmış olacaktır.
3. Çalışmanın
Ana Hedefi
Bu çalışmanın ana hedefi, "Türkiye, Türkçe Tartışma Öbekleri" oluşturulmasını
sağlamak amacıyla bir altyapı oluşturma çalışması yapmak, oluşan olası
altyapıyı tartışmaya açmak ve gelen önerileri değerlendirerek son şekli
verilen sistemi kullanıma sunmaktır.
4. Çalışma Yöntemi
Giriş bölümünde belirtilen çalışma kolu, yapılandırma çalışmalarını
elektronik ortamda -gönüllü esasına dayalı olarak- yürütür, hazırlayacağı
raporları belirli aralıklarla güncelleyerek herkesin erişebileceği bir
ortamda tutar. 4 Temmuz 1997 itibarıyla bu raporun HTML şekli http://www2.itu.edu.tr/~gokcol/tr-obek
sayfasından görülebilir. Dileyen herkes, bu raporda belirtilen konular
ile ilişkili olarak kendi fikirlerini gokcol@sariyer.cc.itu.edu.tr
(Orhan Gokcol) adresine e-posta ile bildirebilir. Belirtilen fikirler dikkate
alınarak çalışma kolunda değerlendirilir ve ilgili kişiye e-posta ile bildirilir,
ayrıca bu kişinin adı taslak raporlarda belirtilir.
5. Kaydedilecek
Aşamalar
Çalışma boyunca aşağıdaki işler yapılacaktır :
-
Olası Üst Öbek Yapıları ve Tanımları : Alt tartışma öbeklerini içeren daha
genel tanımlı yapılar oluşturulacaktır.
-
İlk Anda Açılması Düşünülen Alt Öbekler ve Tanımları : Üst öbek yapısı
altında, bazı örnek alt öbekler oluşturulacaktır.
-
Yeni Üst Öbek Açma Mekanizmaları : Sistem çalışmaya başladıktan sonra,
kullanıcıların yeni üst öbekler oluşturabilmesini sağlamak için mekanizmalar
(kontrollü oylama) oluşturulacaktır.
-
Teknik Alt Yapı : Oluşturulacak "Tartışma Öbeği" sistemine teknik destek
ODTÜ tarafından verilecektir.
-
Sistemin Genel Kullanıma Açılması : Üst ve alt öbek yapıları oluşturulduktan
ve teknik altyapı sağlandıktan sonra, isteyen "tartışma öbeği servisleri
(news servers)" kendi aralarında aynı hiyerarşik yapı içinde "öbek iletisi
(news feed)" alış verişine başlayacaktır. Her tartışma öbeği servisi, hiyerarşik
yapının istediği alt ve üst öbekleri alma/almama seçeneği vardır.
-
Uygulamalar ve Sorunlar Hakkında Genel Bir Değerlendirme : Oluşturulacak
yapının kullanımı ile ilgili sorunları tartışmak, kararlar almak amacıyla
daha sonradan bir üst kurul oluşturulacaktır. Üst kurul çalışma prensipleri
ve kimlerden oluşacağı daha sonra tespit edilir.
6. Tartışma Öbekleri
Hiyerarşik Yapısı
Çalışmanın ana hedeflerinin merkezinde, olası üst öbek yapısının belirlenmesi
vardır. Tartışma öbekleri üst öbek yapısı ve alt kademe öbek yapıları olarak
iki farklı biçimde olabilmektedir. Örneğin, "bilgisayar" bilgisayarlar
ve bilgi teknolojileri ile ilgili öbekleri barındıran bir "üst öbek" ise,
bunun altında, bilgisayar.diller, bilgisayar.sistem, bilgisayar.virus 1.
alt kademe öbekler; bilgisayar.diller.c++,bilgisayar.diller.fortran, bilgisayar.sistem.unix
vb de 2. alt kademe öbeklerdir. Öbek yapısı ve alt kademe öbeklerin belirlenmesinde
aşağıdaki kıstaslar gözönünde tutulacaktır :
-
Öbek yapısı içinde, yazılı, görüntülü,sesli vb iletişim ortamlarında yayınlanması
Türkiye Cumhuriyeti Yasalarına Göre Suç Sayılan içerikler barındıran öbekler
hiçbir şekilde açılamaz.
-
Bütün üst öbekler TR. ana öbeğinin altında bulunurlar.
-
Öbek isimleri en fazla 14, en az 1 karakterden oluşur. Karakterler; harf
(a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x,
y, z ), rakam (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) ya da özel işaretler (+, -,
_, $) olabilir. Ancak, öbek isimlerinin, içeriği de yansıtacak şekilde
olabildiğince kısa tutulması önerilir.
-
Alt kademe öbek sayısında bir sınırlama yoktur.
Üst Öbek yapısı ve kısa tanımları Tablo 1'de verilmiştir :
Tablo 1. TTÖ Sistemi Üst Öbek Yapısı ve kısa tanımları
Öbek Adı
|
Kısa Tanımı
|
tr.bilgisayar |
Bilgisayar, Bilgi Teknolojisi
ve Bilgisayarlar Arası İletişim ile İlgili Konular |
tr.bilim |
Bilimsel, akademik, teknolojik
konular; duyurular vb |
tr.diger |
Burada Listelenmemiş Diğer Konular |
tr.eglence |
Eğlence (sinema, tiyatro, spor,fıkra,
geyik, sohbet, vb) |
tr.obek |
Öbekler ile ilgili ÇSS'ler,
yönetimsel, yeni öbekler vb |
tr.toplum |
Toplum ile İlgili Konular, Güncel
Olaylar |
Tablo 1'de gösterilen Üst Öbek yapısına ait başlangıçta olması düşünülen
alt öbekler ise şunlardır :
Bilgisayar
ve Bilgi Teknolojisi ile İlgili Konular : tr.bilgisayar
Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; bilgisayar teknolojisi, bilgisayar
işletim sistemleri, bilgisayar programlama dilleri, virüsler, çokluortam,
metin-grafik editörleri ve benzerleri gibi bilgi teknolojileri ile ilgili
konuları kapsar. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve
kısa tanımlar şöyledir :
-
tr.bilgisayar.prog-dil
: Bilgisayar programlama dilleri.
-
tr.bilgisayar.prog-dil.c_c++
:C ve C++ programlama dilleri ile ilgili tartışma
öbeği
tr.bilgisayar.prog-dil.java
: Java ve Java Script programlama dilleri ile ilgili
tartışma öbeği
-
tr.bilgisayar.iletisim
:Bilgisayarlar arası iletişim, ağ teknolojileri ve benzeri konular
-
tr.bilgisayar.iletisim.internet
-
tr.bilgisayar.isletim-sist
: Bilgisayar işletim sistemleri.
-
tr.bilgisayar.isletim-sist.linux
: Linux işletim sistemi ile ilgili tartışma öbeği
-
tr.bilgisayar.isletim-sist.windows
: windows (3.x/95/nt/97 vb) ile ilgili tartışma öbeği
-
tr.bilgisayar.isletim-sist.unix
: Unix işletim sistemi ile ilgili tartışma öbeği
-
tr.bilgisayar.virus
: Bilgisayar virüsleri ile ilgili tartışma öbeği
Bilimsel,
akademik, teknolojik konular; duyurular vb : tr.bilim
Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; doğal bilimler (biyoloji,
fizik, kimya, matematik vb) ve uygulamalı bilimler (her türlü mühendislik,
teknolojik uygulamalar vb) ile ilgili konuları içerir. Olası alt seviye
hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :
-
tr.bilim.diger
: Sınıflamaya girmeyen diğer konular
-
tr.bilim.dogal
: Doğal bilimler ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere
(tr.bilim.dogal.matematik, tr.bilim.dogal.fizik gibi) ayrılabilir.
-
tr.bilim.muhendislik
: Mühendislik ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere
(tr.bilim.muhendislik.makine, tr.bilim.muhendislik.elektrik gibi) ayrılabilir.
-
tr.bilim.saglik
: Sağlık bilimleri, hastalıklar, tedavi yontemleri ve ilgili konular.
Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.bilim.saglik.tip, tr.bilim.saglik.akupuntkur,
tr.bilim.saglik.dogal-bitkiler gibi) ayrılabilir.
-
tr.bilim.toplumsal
: Sosyal bilimler ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda
daha alt öbeklere (tr.bilim.sosyal.tarih, tr.bilim.sosyal.dil-bilim,tr.bilim.sosyal.egitim,
tr.bilim.sosyal.psikoloji gibi) ayrılabilir.
Burada
Listelenmemiş Diğer Konular : tr.diger
Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; hiyerarşik yapı içinde bulunmayan
diğer konuları içerir. Olası alt-seviye hiyerarşik yapılanma :
-
tr.diger.is-ilanlari
-
tr.diger.al-sat
: Kişisel/ticari ilanlar
-
tr.diger.konular
: hiyerarşi içinde listelen(e)memiş diğer konular
Eğlence
(sinema, tiyatro, spor,fıkra, geyik, sohbet, vb) :
tr.eglence
Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; sinema, televizyon, radyo,
tiyatro, geyik sohbeti, konserler, her tür müzik (türk sanat müziği, türk
halk müziği vb) ve müzik grupları, sanatçıları/şarkıcıları, hobiler (pul,
kartpostal, eski para koleksiyonculuğu vb), spor dalları, spor takımları,
vb gibi konuları kapsar. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler
ve kısa tanımlar şöyledir :
-
tr.eglence.tv
: Televizyon ve televizyon programları, genel tartışmalar,
yayınlar vb. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.eglence.tv.diziler,
tr.eglence.tv.genel gibi) ayrılabilir.
-
tr.eglence.spor
: Her türlü spor ve sporla ilgili olaylar.
-
tr.eglence.muzik
: Her türlü müzik ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere
(tr.eglence.muzik.pop, tr.eglence.muzik.tsm gibi) ayrılabilir.
-
tr.eglence.hobi
: Her türlü hobilerle ilgili konuları kapsar. Sonraki aşamalarda daha
alt öbeklere (tr.eglence.hobi.para-pul, tr.eglence.hobi.model-ucak gibi)
ayrılabilir.
-
tr.eglence.geyik
: Geyik sohbeti
Öbekler
ile ilgili ÇSS'ler, yönetimsel, yeni öbekler vb :
tr.obek
Bu üst öbekteki alt seviye öbekleri, TR hiyerarşisi altındaki öbekler
ile ilgili yönetimsel bilgiler, duyurular (yeni öbek açma/kapatma vb),
yeni başlayanlara önemli bilgiler ve bunlarla ile ilgili konuları içerir.
Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir
:
-
tr.obek.caylak
: Tartışma öbekleri ile ilgili yeni kullanıcıların soruları, tartışma
-
tr.obek.css
: Öbeklerle ilgili CSS (FAQ) dökümanları
-
tr.obek.deneme
: Haber öbeklerine deneme iletilerinin gönderilebilmesi amacıyla
-
tr.obek.duyurular
: Öbekler ile ilgili yönetimsel duyurular (istatistikler, silinen öbekler,
önemli uyarılar/duyurular vb)
-
tr.obek.yeni-obek
: Yeni açılan öbekler; öbek açma oylamaları vb.
Toplum
ile İlgili Konular, Güncel Olaylar : tr.toplum
Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; toplum ve yaşam ile ilgili
konular; sanat, kültür, güncel
olaylar, siyasi tartışmalar ve benzeri konulari kapsar. Olası alt seviye
hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :
-
tr.toplum.arkadas
: Arkadaş (siber arkadaş) öbeği
-
tr.toplum.egitim
: Eğitim ile ilgili her türlü konuyu içerir. Olası alt seviye hiyerarşik
yapılanma :
-
tr.toplum.egitim.lise
-
tr.toplum.egitim.ilk-ogretim
-
tr.toplum.egitim.univ
-
tr.toplum.egitim.sinavlar
-
tr.toplum.egitim.sinavlar.oss-oys
-
tr.toplum.egitim.sinavlar.diger
-
tr.toplum.guncel
: Gündemdeki tartışmalar
-
tr.toplum.kultur
: Kültür ile ilgili tartışmalar. Daha sonra, değişik kültürel konular
(yöresel kültürler, televizton kültürü, batı kültürü vb) oluşturulabilir.
-
tr.toplum.orgutler
: Sivil toplum orgutleri
-
tr.toplum.sanat
: Sanat ile ilgili tartışmalar. Daha sonra, değişik sanat dalları ile
ilgili alt öbekler oluşturulabilir.
7. Yeni Öbek
Açma
Eğer belirli bir konuda "alt öbek" açılmak isteniyorsa
aşağıdaki prosedür takip edilir :
-
Yeni öbek açılmasını isteyen kişi ya da kişiler bu
isteği, yeni açılacak öbeğin 100 kelimeyi geçmeyecek bir tanimini da ekleyerek
bir e-posta ile yeni-obek@metu.edu.tr adresine iletirler.
-
Yazılı, görüntülü,sesli vb iletişim ortamlarında yayınlanması Türkiye
Cumhuriyeti Yasalarına Göre Suç Sayılan içeriklere sahip öbekler hiçbir
şekilde açılmaz ve bu konudaki başvurular değerlendirilmez.
-
Başvuruyu yapan kişiye bir "oylama adresi" verilir
ve yeni öbek açma isteği gönderdiği tanım ile birlikte tr.obek.yeni-obek'te
yayınlanır.
-
tr.obek.yeni-obek'te bu başvurunun yayınlanmasını
takip eden 1 ay içerisinde insanlar, "oylama adresine" gönderecekleri EVET
ya da HAYIR kelimelerinden oluşan e-postalarla "yeni öbek açma" oylamasına
katılırlar.
-
1 ay sonunda oylar sayılır ve,
-
Eğer oylamaya katılanların sayısı 30 ve üzeri ise;
ve oyların en az %51'i "EVET" ise öbek açılır.
-
Eğer oylamaya katılanların sayısı 30'un altındaysa
ya da ve oyların en az %51'i "HAYIR" ise öbek açılmaz.
-
Öbeğin açılıp açılmadığı, oylama sonuçları ile birlikte
tr.obek.yeni-obek'te yayınlanır.
-
Aynı kişinin birden fazla e-posta adresi ile oylamaya
katıldığı tespit edildiğinde, bu oylar iptal edilir ve yeni bir değerlendirme
yapılır.
8. Diğer Tartışma
Servislerinin TTÖ Sistemi'nden Yararlanması
İsteyen her tartışma servisi (news server) TTÖ
hiyerarşisi içinde tüm öbeklerden ya da kendi istediği sayıdaki üst öbekten
"feed" alabilir (ileti alış-verişi yapabilir).
9. Sözlük
öbek : Belirli bir konuda tartışmaların yapıldığı herkese açık sanal
ortam, (news) group
öbek hiyerarşisi : Tartışma öbeklerinin dağılımını belirleyen dizin/zincir
yapısı
üst öbek :
alt öbek :
hiyerarşi :
ileti :
10. Sizlerden
Gelen Öneriler
Her türlü önerilerinizi gokcol@sariyer.cc.itu.edu.tr
adresine e-posta ile iletebilirsiniz.
11. Ekler
Burada, taslakta kullanılabilecek olası ek bilgiler ile ilgili dökümantasyon
yer alacaktır.