E-TÜRKİYE DURUM ANALİZİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

 

Hüseyin ÇETİN  Okan AYDOĞAN  Zerrin ERTUĞRUL

 hcetin@tk.gov.tr  oaydogan@tk.gov.tr  zertugrul@tk.gov.tr

TELEKOMÜNİKASYON KURUMU-ANKARA

 

 

ÖZET

Bu çalışmada E-Devlet tanımı üzerinde durularak, e-Avrupa ve e-Türkiye süreci incelenmeye çalışılmıştır. E-Türkiye yapılanma çalışmaları araştırılarak, bu konuda yürütülen projeler değerlendirilmiştir. Bu projelerin hangi kurum ve kuruluşlar tarafından yürütüldüğü, projelerin amacı ve kapsamlarının neler olduğu ve hangi safhada bulunduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca e-Türkiye uygulamalarında karşılaşılan sorunlar belirlenerek çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır.

 

1. GİRİŞ

Dünyada E-Devlet yapılanması yönünde teknik altyapı ve yasal uyarlamalar uzunca bir süredir yapıla gelmekte iken Türkiye’nin bu sürece hızlı bir şekilde girdiğini görmekteyiz.

Avrupa Birliği’nin, İletişim Teknolojileri’nin kullanımının ekonomik ve toplumsal alanda ortaya çıkardığı fırsatlardan yararlanma konusunda yaptığı eAvrupa Girişimi özellikle internet alanında yeni ekonomi için gerekli altyapıyı kurmayı amaçlamaktadır. Avrupa’yı dünyadaki en dinamik ve rekabet gücü yüksek pazar haline getirmek gibi iddialı bir amacı olan bu girişim, aday ülkelerde de benzer bir plan uygulanması yoluna gitti.

11-12 Mayıs 2000 tarihlerinde Varşova’da düzenlenen Bilgi Toplumu Avrupa Bakanlar Konferansı’nda “Avrupa Birliği-Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri Bilgi Toplumu Üst Düzey Karma Komitesi” ne (EU-CEEC JHLC), bu ülkeler için eAvrupa benzeri bir Eylem Planı oluşturulması görevi verildi. Başlangıçta “eEurope-like Action Plan” olarak adlandırılan bu girişime sonradan eAvrupa+ adı verildi.

24 Ekim 2000 tarihinde yapılan 5. Üst Düzey Karma Komitesi toplantısında, Avrupa Birliği’ne adaylık sürecinde bulunan Türkiye, Malta ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin de eAvrupa+ çalışmalarına davet edilmesi kararlaştırıldı. Bu karar Avrupa Birliğine üyelik olarak algılanmamalı, sadece aday ülkelerin özel durumlarına yönelik bir eylem olduğu bilinmelidir. Bu plana göre aday ülkeler,  2003 yılı sonuna kadar 4 ana başlık altında toplanan 12 hedefe ulaşmak için siyasi kararlılık göstermeyi kabul ettiler

1)         Bilgi Toplumu’nun temellerinin oluşturulmasının hızlandırılması

2)         Daha ucuz, daha hızlı, daha güvenli İnternet

3)         İnsan kaynağına yatırım

4)         Internet kullanımının özendirilmesi

 

2.    E-TÜRKİYE YAPILANMASI SÜREÇLERİ

Bu aşamada Dışişleri Bakanlığı ile Avrupa Birliği Genel Sekreterliği koordinatörlüğünde ve TÜBİTAK sekreteryası altında yapılan toplantılarda kriterlere uyum için AB'ye taahhüt olarak verilecek tarihler saptandı. Belirlenen taslağa göre Türkiye'nin kriterlerin tamamını 2006 yılında yerine getirmiş olması gerekiyor. Bu tarihler belirlenirken Avrupa Birliği'nin projeler için ayırdığı MEDA (Euro-Mediterranean Partnership) fonundan da yararlanabilmek için fonun bitiş tarihi olan 2006 yılı baz alındı. Türkiye'nin takvime bağladığı çalışmaların aşamalı olarak çizelge-1’de belirtilen zaman dilimlerinde gerçekleşmesi bekleniyor

Ayrıca belirlenen hedeflerin yerine getirilebilmesi, sağlam ve güvenilir bir e-devletin oluşturulabilmesi amacıyla sürekli gelişmeyi esas alan katılımcı bir organizasyon ile hukuki altyapısı tamamlanmış, yazılım, donanım ve bilgi standardı sağlanmış, ileri boyutta tek bir portal üzerinden bilgi sunabilen bir yapılanma ile olabileceği düşünülmüştür. Bu amaçla öngörülen KAMU-NET organizasyon yapısı şekil-1’de görülmektedir. Organizasyonun belirlediği amaçların, konularında uzman kişilerden oluşan;

a- AB ile eşgüdüm ve standardizasyon,

b- Yazılım, donanım, iletişim ve veritabanı,

c- Hukuk ve bilgi güvenliği

 komisyonları tarafından gerçekleştirilmesi düşünülmektedir

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Şekil-1 : Öngörülen KamuNet Organizasyon Yapısı


İLGİLİ KURUMLAR                                                                                   ÇALIŞMA                                                                              YIL

ULAKBİM

Araştırma ağına öncelik verilecek, aday ülkelerdeki araştırmacıların ve öğrencilerin daha güçlü ağlardan MEDA fonlarını kullanarak yararlanmalarını sağlamak için ulusal araştırma ağlarının iyileştirilmesine yönelik çalışma yapılacak.

 

2002 SONUNA KADAR

MEB, YÖK, DTM, TÜBİTAK, TSE, Özel Sektör

Çevrimiçi işlemlerin genel güvenliği artırılacak, bilgi altyapılarının birbirine bağımlılığı hakkında kamu/özel sektör işbirliği başlatılacak; ileri teknoloji suçları ve güvenliği konusunda taraflar eğitilecek, akıllı kartların birlikte çalışabilirliği ve güvenliği için temel spesifikasyonlar oluşturulacak, akıllı kartın yaygınlaşması için ortak bir strateji geliştirilip uygulanacak.

UBAK, TELEKOMÜNİKASYON KURUMU (TK), RTÜK

Telekomünikasyon sektörünün tam liberasyonu sağlanacak, Internet hizmetleri herkesin kolayca erişebileceği hale getirilecek, düzenlemeler tamamlanacak.

 

 

2003 SONUNA KADAR

DPT, GAP İdaresi, Hazine, Özel Sektör, TK

Başta az gelişmiş bölgeler olmak üzere bilgi toplumunun ve projelerin gelişmesinin desteklenmesine artan önem verilecek.

DTM, ETKK, STÖ'ler, KOSGEB

Elektronik imzanın kullanımı ve karşılıklı tanınmasının yanı sıra e-ticaret için bir altyapı kurulması hızlandırılacak.

Sağlık Bakanlığı, TT, Özel Sektör

Sağlık telematik altyapısı geliştirilecek, AB kamu sağlık ağlarına ve veritabanlarına bağlantı sağlanacak

MEB, YÖK, TBD

Temel bilgi teknolojileri konusunda bir Avrupa diplomasının yayılımı teşvik edilecek.

2004 SONUNA KADAR

Adalet Bakanlığı, DTM, ETKK, tüketici örgütleri, özel sektör, STÖ'ler

Tüketici grupları ve sanayi işbirliği içinde e-ticarete olan güven artırılacak, uygun girişimler yaratılarak etkin kodlar desteklenecek.

UBAK, Bayındırlık Bakanlığı, KGM, TT, TK

Özellikle karayolu altyapısı için akıllı ulaşım hizmetleri uygulaması için gelişim planları hazırlanacak.

MEB, UBAK, TK, TT, TİSSAD

Tüm okullar, öğrenciler ve öğretmenlerin Internet'e erişimi sağlanacak, Internet üzerinden destek hizmetlerine ve eğitsel kaynaklara ulaşım sağlanacak. Bilgi ve haberleşme teknolojilerine dayanan yeni öğretim metotlarıyla okul müfredatları uyumlu hale getirilecek.

2006 SONUNA KADAR

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Kurumu, Meslek Odaları, STÖ'ler

Uzun dönemdir işsiz olanlara iş bulmayı kolaylaştıracak uygun BT eğitimleri verilecek.

Çalışma ve Sos. Güv. Bak., UBAK, TK, Özürlüler İdaresi Başkanlığı, YÖK, Özel sektör

Özel gereksinimleri olan kişilerin bilgi teknolojilerine ulaşımı için "design for all" standartları geliştirilecek, bu konuda mükemmeliyet için ulusal merkezler ağının oluşturulması sağlanacak.

Başbakanlık

Yasal, kültürel, çevresel ve trafik bilgilerini içeren kamu çevrimiçi verileri sağlanacak, temel kamu hizmetlerine çevrimiçi erişim sağlanacak, iş dünyası için basit çevrimiçi idari prosedürler sağlanacak, kamuda e-imza kullanımı desteklenecek, kamu ihalelerinin gerçekleştirileceği bir e-pazaryeri kurulacak.

Çizelge-1. Türkiye'nin takvime bağladığı çalışma aşamaları


 

3. HAYATA GEÇİRİLMİŞ VE GEÇİRİLMESİ DÜŞÜNÜLEN BAZI PROJELER

Başta Singapur olmak üzere İngiltere, ABD, Avrupa Birliği üye ülkeleri ve çoğu Güney Asya ülkeleri e-Devlet yapılanmasında büyük yol almışlar ve önümüzdeki bir kaç yıl içinde tamamen geçiş yapmayı planlamaktadırlar. Türkiye’deki e-Devlet uygulamalarının bunlardan daha farklı olduğu görülmektedir. Üniversite ve çeşitli kamu kuruluşları bazı projeleri yürütmesine rağmen oldukça kısıtlı sayıdadır.

Kısmen de olsa hayata geçirilmiş bazı projeler şunlardır

3.1 Emekli Sandığı Sağlık Projesi

Sağlık işlemlerinin otomasyona alınarak, harcamalara denetim getirilmesi ve kişi düzeyinde izleme yapılması düşünülmektedir. 14 bin eczane, 1700 optik şirket ve 333 hastane kayıt alanına alınmıştır. 2001 yılı sonunda 2 milyon akıllı kartın Emekli Sandığı üyelerine verilmesi düşünülmektedir.

3.2. Gelirler Genel Müdürlüğü Bilgi İşlem Projeleri

3.2.1. VEDOP (Vergi Daireleri Tam Otomasyon Projesi)

Bu proje kapsamında halen 12 ilde 153 vergi dairesi elektronik ortamda hizmet vermektedir.

3.2.2 MOTOP (Nakil Vasıtaları Vergi Daireleri Otomasyon Projesi)

1992 yılından başlayarak 16 ilde 17 vergi dairesi elektronik ortamda işlemlerini gerçekleştirebilmektedir.

3.3. Maliye Bakanlığı Web Tabanlı Saymanlık Otomasyon Projesi

1999 yılında başlatılan ve say2000i sistemi ile çalışmaya başlayacak olan projenin 2001 yılı sonuna kadar bir geçiş döneminden sonra günlük işlerin tamamen elektronik ortamda yapılması düşünülmektedir.

3.4. MERNİS Projesi

Mart 2001 sonu itibariyle herkese bir vatandaşlık numarası verilmesi ve isteyenlerin internet üzerinden numaralarını öğrenmeleri aşaması gerçekleşmiştir.

MERNİS, E-Türkiye bilgi sisteminin önemli bir parçası olacaktır ve diğer projelerin kurulan bilgi sistemleri, bu projenin altyapı ve çalışmalarına bağlı kalacaktır.

MERNİS projesinden doğrudan ve bilgi yönüyle yararlanabilecek bazı projeler çizelge-2’de sunulmuştur

 

 

 

 

 

 

 

Tarım Bakanlığı

 

EFI' –II Projesi

D

MIS (Management Information System) Projesi

B

EMKT (Elektronik Menkul Kıymet Sistemi Projesi)

D

T AP (Tanmsal Araştırma Projesi)

B

Ulusal Veri Tabanları Projesi

D

TUY AP (Tanmsal Uygulama, Araştırma ve Yayım Projesi)

B

TOBB

 

Mi1li Eğitim Bakanlığı

 

Borsalararası Bilgi Ağı Projesi

D

MEB- NET (MEB Yönetim Bilgi Sistemi)

B

Odalararası Bilgi Ağı Projesi

D

MEB-SIS (ILSIS, OKULSIS, PERSIS Projeleri)

D,B

Sağlık Bakanlığı

 

BILDEMER (Bilgisayar Destekli Meslek Rehberliği Projesi)

D

TSİM Projesi

D

DONERSIS Projesi

 

ÇKYM Projesi

D

Etkileşimli Uzaktan Eğitim Kablo Yayıncılığı Uygulamalan Projesi

B

HBS Projesi

D

Açık Oğretim Lisesi Projesi

D,B

Içişleri Bakanlığı

 

EMP (Eğitimde Modernizasyon Projesi)

B

lLEMOD Projesi (İl Envanterinin Modernizasyonu)

B

Çalışma Bakanlığı

 

Emniyet Gn.Md.

 

SSK Projesi

D

POL-NET 2000 Projesi

D

Bağ-Kur Projesi

D

Mobil Bilgisayar Projesi

D

Orman Bakanlığı

 

Adli Sicil Projesi

D

Coğrafi Bilgi Sistemleri Projesi

 

Sanayi Bakanlığı

 

Maliye Bakanlığı

 

Elektronik Ticaret Projesi

D

Maliye Bakanlığı Projesi

D

KOSBİLTOP (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Bilgi Toplama Projesi}

 

GELNET Projesi (Gelirler Projesi)

D

KOSGEB

 

VEDOP (Vergi Dairesi Otomasyon)Projesi

D

KOBİ-NET

 

Saymanlık Projesi

D

Karayol1arı Gn.Md.

 

Emekli Sandığı Projesi

D

Yol Bilgi Ağı Projesi

B

Hukuk Bilişim Sistemi Projesi

D

Otomatik Geçiş Sistemi Projesi (OGS}

B

T AKBİS (Tapu Kadastro Bilişim Sistemi) Projesi

D

Trafik Yönetim Sistemİ Projesi {TYS)

 

Milli Emlak Projesi

D

Acil Haberleşme Sistemi Projesi

 

Dış Ticaret Müsteşarlığı

 

Coğrafi Bilgi Sistemi Projesi

 

İHRACAT -NET Projesi (Dış Ticaretin İzlenmesi)

 

TCDD Gn.Md.

 

Hazine M üsteşarlığı

 

Rezervasyon ve OMIS (Operasyonel Yönetim Bilişim Sistemi} Projesi

D

HAZİNE- NET Projesi

 

CTC (Merkezi Trafik Kontrol Projesi)

 

TUBİTAK-BIL TEN

 

THY Gn.Md.

 

ETSOP (Elektronik Ticaret Stratejik Odak Noktası Projesi)

B

Elektronik Bilet Projesi

D

Gümrük Müsteşarlığı

 

Turizm Bakan1ığı

 

BİLGE-EDİ Projesi

D

TURİZM-NET Projesi

B

GİBOS Projesi

D

TURSAB Projesi

 

T .C. Merkez Bankası

 

Yurtdışı Bürolara Otomasyon Projesi

 

EFI' –I Projesi

D

 

 

 

D: Doğrudan ulaşım olabilecek projeler

B: Bilgi alabilecek projeler.

Çizelge-2. MERNİS projesinden doğrudan ve bilgi yönüyle yararlanabilecek bazı projeler.

 

4. E-TÜRKİYE UYGULAMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

E-Devlet çalışmalarının beraberinde gelen sorunlar üç başlık altında toplanmaktadır

4.1.      Yasal Sorunlar

-Elektronik belgelerin devlet tarafından kabul edilmesi ve bu belgelerde kimlik

 kanıtlanması

            -Sanal kurum kimliğinin tanımlanması

            -Kişisel bilgilerin mahremiyetinin sağlanması

            -Elektronik imzanın kabulü

            -İnternet ortamında işlenen suçlar

            -Tüketicinin korunması

            -Sözleşme hukuku ve Devlet ihale mevzuatı

            -Kurumlar arası bilgi paylaşımında kural ve standartların ortaya çıkartılması

            -Girişimciliğin desteklenmesi

            -Genel devlet politikasının ve stratejisinin olmaması

            -Kaynak israfı

 

4.2.      Teknik Sorunlar

-Bölge, şehir ve mahalleler arasında hizmete ulaşım için yeterli altyapının olmaması,

 hizmetten eşit düzeyde yararlanmayı olanaksız kılacaktır.

            -İlk yatırım maliyetinin yüksekliği

            -Gizliliğinin ve güvenliğin sağlanması

            -Bilgi paylaşımında belirli standartların oluşturulması

            -İletişim altyapısının yetersizliği

            -AR-GE çalışmalarının desteklenmesi

 

4.3.      İdari Sorunlar

            -Alışkanlıklar

            -Kalifiye personel ihtiyacı

            -Bilgi işlem merkezlerinin aktif çalışması ihtiyacı

            -Koordinasyon kurulunun oluşmaması

            -Kullanıcının gideri

            -Sisteme güven duyulması

            -Kamu hizmetlerinin standart bir bedelinin olmaması.

 

5. SONUÇ

Ülkemizde yaşanan problemlerin düzenlenmesi, vatandaşların devletle olan ilişkilerinin yeniden tanımlanması, kamu yönetiminin yeniden yapılandırılmasına bağlıdır.

Bilgi çağının getirdiği değişim; tüm dünyada olduğu gibi bizde de yeniden yapılanma sürecini hızlandırmış ve ülkenin önüne önemli bir fırsat olarak gelmiştir.

E-Dünya, e-Avrupa, e-Türkiye kavramları iyi tanımlanmalı ve iyi anlaşılmalıdır. Bu konuda ülkemizde değişik alanlarda yürütülen birbirinden bağımsız projeler ileride önemli problemleri de beraberinde getirecektir. Bu problemlerin yaşanmaması için;

-         E-Türkiye ve e-Devlet projeleri tek merkezli ve organize bir şekilde, e-Avrupa ile entegre bir şekilde yürütülmelidir.

-         Sağlıklı veritabanı yönetim sistemleri oluşturulmalıdır.

-         Bilgi ve veriler uluslararası yapıya uygun veri standartlarında hazırlanmalıdır.

-         Tüm kamu kurum ve kuruluşlarının ülke verilerinin paylaşımını sağlayabileceği bilgisayar ağ yapısı oluşturulmalıdır.

-         Bilgi iletişimi ve paylaşımında veri güvenliği sağlanabilmelidir.

-         Bilgi üretimi, iletimi, yönetimi ve paylaşımı için oluşturulacak tüm yapı; yenilenebilir, gelişmeye açık ve tüm dünya uygulamaları ile uyum içinde olmalıdır.

Bütün bunların gerçekleşmesiyle oluşacak sistem; ülkemizin yeniden yapılanmasında, gelişip kalkınmasında ve çağdaş bir ülke olmasında önemli bir unsur olacaktır.

 

KAYNAKLAR

1-      eEurope+ Action Plan  June- 2001

2-   http://www.mhp-seyhan.org.tr/

3-   E-Devlet – Kamu-Net Üst Kurulu Bilgi Notları -2001

4-   TÜSİAD – Avrupa Birliği Yolunda Bilgi Toplumu ve eTürkiye Raporu HAZİRAN- 2001

5-  TBD Kamu – BİB Ana Çalışma Grubu-1 Raporları  HAZİRAN-2001