Çalışma Kolu Raporu Taslağı 004 - 12 Temmuz 1997
Hazırlayanlar (Alfabetik Sıra) : Mustafa Akgül, Orhan Gökçöl, Attila Özgit, Müjgan San, Harun Taner
Html sürümü : Orhan Gökçöl
 

İçindekiler :

1. Giriş
2. Neden Böyle Bir Çalışmaya Gerek Duyuldu?
3. Çalışmanın Ana Hedefi
4. Çalışma Yöntemi
5. Kaydedilecek Aşamalar
6. Tartışma Öbekleri Hiyerarşik Yapısı
• tr.bilgisayar
• tr.bilim
• tr.diger
• tr.eglence
• tr.obek
• tr.toplum
• tr.[][][][][]
7. Yeni Öbek Açma
8. Diğer Tartışma Servislerinin TTÖ Sisteminden Yararlanması
9. Sözlük
10. Sizlerden Gelen Öneriler
11. Ekler

1. Giriş

Türkçe Tartışma Öbekleri yapısının oluşturulması ve sonrasında çalıştırılmasının sağlanması amacıyla, faaliyetlerini "gönüllü" esasına göre yürüten bir çalışma kolu oluşturulmuştur. Çalışma kolu, 8 Temmuz 1997 tarihi itibarıyla 5 kişiden oluşmaktadır. Bu kişiler ve çalıştıkları kuruluşlar (alfabetik sıra ile) :

Mustafa Akgül - Bilkent Üniversitesi
Orhan Gökçöl - İstanbul Üniversitesi
Attila Özgit - ODTÜ
Müjgan San - DPT
Harun Taner - İTÜ ve Berlin Teknik Üniversitesi

2. Neden Böyle Bir Çalışmaya Gerek Duyuldu?
 

Ülkemizde, 1993 yılından günümüze değin,  önce sadece akademik çevrelerde kısıtlı olarak kullanılabilen internetin kapsadığı kitle, hem sayı hem de nitelik olarak  her geçen gün hızla artmaktadır. Buna paralel olarak,
internet ve internet teknolojilerini kullanan sayıca büyük ve nitelikli bir insan kümesinden söz edebiliriz.

 "Usenet" olarak adlandırılan, tüm dünyadaki ağ kullanıcılarının (büyük oranda internet) binlerce değişik konu hakkında fikir öne sürebildikleri, birbirleriyle tartışabildikleri tartışma öbekleri (news groups) sisteminde, hem yazışma dilinin ingilizce olması hem de değişik bölgelere has konuları kapsamaması sebebiyle, tüm dünyada, ülkeler özellikle kendi ana dillerinde tartışabilecekleri ortak alanların oluşturulması yönünde hızlı yapılanmalara ditmektedirler. Özellikle Finlandiya, Almanya, İspanya, Fransa gibi ülkeler buna en güzel örnekler olarak verilebilir. Bu yolla, insanlar, kendi ana dillerinde birçok değişik konuya bölünmüş "herkese açık" alanlarda (tartışma öbekleri) görüşlerini bildirebilmektedir. Böyle bir altyapı, bilimden sanata, günlük/güncel olaylardan eğlenceye, çeşitli sektörel gelişmelerden sosyal yaşam ile ilgili konulara kadar çok geniş ve farklı bir yelpazede dizilmiş pek çok tartışma öbeğinde insanların görüşlerini bildirebileceği dinamik ortamlar sağlayacaktır. Bu alt yapının sağlayacağı olumlu girdiler ve avantajlardan bazılarını sıralamak gerekirse,

• Internet'te Türkce içerik artacaktır.
• Internet teknolojilerinin ülkemizde daha hızlı ve yapıcı bir şekilde yayılması kolaylaşacak ve hızlanacaktır.
• Kullanıcılar bilinçlenerek interneti daha verimli kullanacaklardır.
• Tüm Türkiye (ve dünya) internet kullanıcıları arasında akı(l)cı bir Türkçe iletişim sağlanacaktır.
• Uzmanlık tartışma öbekleri yolu ile profesyoneller arasında da meslekleri ile ilgili bilgi alış-verişi yapılabilmesi kolaylaşacaktır.
• Bilimsel tartışma öbekleri yolu ile, ülkemizdeki üniversiteler, enstitüler ve benzeri merkezlerdeki seminer, konferans, vb gibi etkinliklerin çok daha geniş bir hedef kitleye duyurulması sağlanacaktır.
• Değişik güncel/popüler konularda oluşturulabilecek tartışma öbeklerinde, insanlar, kendi görüşlerini dile getirebilecek ve açık bir demokrasi platformu da sağlanmış olacaktır.

3. Çalışmanın Ana Hedefi

Bu çalışmanın ana hedefi, "Türkiye, Türkçe Tartışma Öbekleri" oluşturulmasını sağlamak amacıyla bir altyapı oluşturma çalışması yapmak, oluşan olası altyapıyı tartışmaya açmak ve gelen önerileri değerlendirerek son şekli verilen sistemi kullanıma sunmaktır.

4. Çalışma Yöntemi

Giriş bölümünde belirtilen çalışma kolu, yapılandırma çalışmalarını elektronik ortamda -gönüllü esasına dayalı olarak- yürütür, hazırlayacağı raporları belirli aralıklarla güncelleyerek herkesin erişebileceği bir ortamda tutar. 4 Temmuz 1997 itibarıyla bu raporun HTML şekli http://www2.itu.edu.tr/~gokcol/tr-obek sayfasından görülebilir. Dileyen herkes, bu raporda belirtilen konular ile ilişkili olarak kendi fikirlerini gokcol@sariyer.cc.itu.edu.tr (Orhan Gokcol) adresine e-posta ile bildirebilir. Belirtilen fikirler dikkate alınarak çalışma kolunda değerlendirilir ve ilgili kişiye e-posta ile bildirilir, ayrıca bu kişinin adı taslak raporlarda belirtilir.

5. Kaydedilecek Aşamalar

Çalışma boyunca aşağıdaki işler yapılacaktır :

1. Olası Üst Öbek Yapıları ve Tanımları : Alt tartışma öbeklerini içeren daha genel tanımlı yapılar oluşturulacaktır.
2. İlk Anda Açılması Düşünülen Alt Öbekler ve Tanımları : Üst öbek yapısı altında, bazı örnek alt öbekler oluşturulacaktır.
3. Yeni Üst Öbek Açma Mekanizmaları : Sistem çalışmaya başladıktan sonra, kullanıcıların yeni üst öbekler oluşturabilmesini sağlamak için mekanizmalar (kontrollü oylama) oluşturulacaktır.
4. Teknik Alt Yapı : Oluşturulacak "Tartışma Öbeği" sistemine teknik destek ODTÜ tarafından verilecektir.
5. Sistemin Genel Kullanıma Açılması : Üst ve alt öbek yapıları oluşturulduktan ve teknik altyapı sağlandıktan sonra, isteyen "tartışma öbeği servisleri (news servers)" kendi aralarında aynı hiyerarşik yapı içinde "öbek iletisi (news feed)" alış verişine başlayacaktır. Her tartışma öbeği servisi, hiyerarşik yapının istediği alt ve üst öbekleri alma/almama seçeneği vardır.
6. Uygulamalar ve Sorunlar Hakkında Genel Bir Değerlendirme : Oluşturulacak yapının kullanımı ile ilgili sorunları tartışmak, kararlar almak amacıyla daha sonradan bir üst kurul oluşturulacaktır. Üst kurul çalışma prensipleri ve kimlerden oluşacağı daha sonra tespit edilir.

6. Tartışma Öbekleri Hiyerarşik Yapısı

Çalışmanın ana hedeflerinin merkezinde, olası üst öbek yapısının belirlenmesi vardır. Tartışma öbekleri üst öbek yapısı ve alt kademe öbek yapıları olarak iki farklı biçimde olabilmektedir. Örneğin, "bilgisayar" bilgisayarlar ve bilgi teknolojileri ile ilgili öbekleri barındıran bir "üst öbek" ise, bunun altında, bilgisayar.diller, bilgisayar.sistem, bilgisayar.virus 1. alt kademe öbekler; bilgisayar.diller.c++,bilgisayar.diller.fortran, bilgisayar.sistem.unix vb de 2. alt kademe öbeklerdir. Öbek yapısı ve alt kademe öbeklerin belirlenmesinde aşağıdaki kıstaslar gözönünde tutulacaktır :

• Öbek yapısı içinde, yazılı, görüntülü,sesli vb iletişim ortamlarında yayınlanması Türkiye Cumhuriyeti Yasalarına Göre Suç Sayılan içerikler barındıran öbekler hiçbir şekilde açılamaz.
• Bütün üst öbekler TR. ana öbeğinin altında bulunurlar.
• Öbek isimleri en fazla 14, en az 1 karakterden (harf ya da rakam) oluşur. Ancak, öbek isimlerinin içeriği de yansıtacak şekilde olabildiğince kısa tutulması önerilir.
• Alt kademe öbek sayısında bir sınırlama yoktur.

Bilgisayar ve Bilgi Teknolojisi ile İlgili Konular : tr.bilgisayar

Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; bilgisayar teknolojisi, bilgisayar işletim sistemleri, bilgisayar programlama dilleri, virüsler, çokluortam, metin-grafik editörleri ve benzerleri gibi bilgi teknolojileri ile ilgili konuları kapsar. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :

• tr.bilgisayar.prog-dil : Bilgisayar programlama dilleri.
• tr.bilgisayar.prog-dil.c++
• tr.bilgisayar.prog-dil.java
• tr.bilgisayar.grafik : Bilgisayar ile grafik ve animasyon teknikleri
• tr.bilgisayar.iletisim
• tr.bilgisayar.internet (????????)
• tr.bilgisayar.isletim-sist : Bilgisayar işletim sistemleri.
• tr.bilgisayar.isletim-sist.windows
• tr.bilgisayar.isletim-sist.linux
• tr.bilgisayar.virus  : Bilgisayar virüsleri

Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; doğal bilimler (biyoloji, fizik, kimya, matematik vb) ve uygulamalı bilimler (her türlü mühendislik, teknolojik uygulamalar vb) ile ilgili konuları içerir. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :

• tr.bilim.muhendislik : Mühendislik ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.bilim.muhendislik.makine, tr.bilim.muhendislik.elektrik gibi) ayrılabilir.
• tr.bilim.dogal : Doğal bilimler ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.bilim.dogal.matematik, tr.bilim.dogal.fizik gibi) ayrılabilir.
• tr.bilim.saglik : Sağlık bilimleri, hastalıklar, tedavi yontemleri ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.bilim.saglik.tip, tr.bilim.saglik.akupuntkur, tr.bilim.saglik.dogal-bitkiler gibi) ayrılabilir.
• tr.bilim.sosyal : Sosyal bilimler ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.bilim.sosyal.tarih, tr.bilim.sosyal.dil-bilim,tr.bilim.sosyal.egitim, tr.bilim.sosyal.psikoloji gibi) ayrılabilir.
• tr.bilim.diger : Sınıflamaya girmeyen diğer konular 

Burada Listelenmemiş  Diğer Konular : tr.diger

Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; hiyerarşik yapı içinde bulunmayan diğer konuları içerir. Olası alt-seviye hiyerarşik yapılanma :

• tr.diger.is-ilanlari
• tr.diger.al-sat : Kişisel/ticari ilanlar

Eğlence (sinema, tiyatro, spor,fıkra, geyik, sohbet, vb) : tr.eglence

Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; sinema, televizyon, radyo, tiyatro, geyik sohbeti, konserler, her tür müzik (türk sanat müziği, türk halk müziği vb) ve müzik grupları, sanatçıları/şarkıcıları, hobiler (pul, kartpostal, eski para koleksiyonculuğu vb), spor dalları, spor takımları, vb gibi konuları kapsar.  Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :

• tr.eglence.tv : Televizyon ve televizyon programları, genel tartışmalar, yayınlar vb. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.eglence.tv.diziler, tr.eglence.tv.genel gibi) ayrılabilir.
• tr.eglence.spor : Her türlü spor ve sporla ilgili olaylar.
• tr.eglence.spor.futbol
• tr.eglence.spor.basketbol
• tr.eglence.muzik : Her türlü müzik ve ilgili konular. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.eglence.muzik.pop, tr.eglence.muzik.tsm gibi) ayrılabilir.
• tr.eglence.hobi  : Her türlü hobilerle ilgili konuları kapsar. Sonraki aşamalarda daha alt öbeklere (tr.eglence.hobi.para-pul, tr.eglence.hobi.model-ucak gibi) ayrılabilir.

tr.eglence.geyik : Geyik sohbeti

 Öbekler ile ilgili ÇSS'ler, yönetimsel, yeni öbekler vb : tr.obek

Bu üst öbekteki alt seviye öbekleri, TR hiyerarşisi altındaki öbekler ile ilgili yönetimsel bilgiler, duyurular (yeni öbek açma/kapatma vb), yeni başlayanlara önemli bilgiler ve bunlarla ile ilgili konuları içerir. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :

• tr.obek.caylak : Tartışma öbekleri ile ilgili yeni kullanıcıların soruları, tartışma
• tr.obek.css : Öbeklerle ilgili CSS (FAQ) dökümanları
• tr.obek.duyurular : Öbekler ile ilgili yönetimsel duyurular (istatistikler, silinen öbekler, önemli uyarılar/duyurular vb)
• tr.obek.yeni-obek : Yeni açılan öbekler; öbek açma oylamaları vb.
• tr.obek.deneme : Haber öbeklerine deneme iletilerinin gönderilebilmesi amacıyla

Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; toplum ve yaşam ile ilgili konular; sanat, kültür, güncel
olaylar, siyasi tartışmalar ve benzeri konulari kapsar. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :

• tr.toplum.egitim : Eğitim ile ilgili her türlü konuyu içerir. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma :
• tr.toplum.egitim.8yil
• tr.toplum.egitim.lise
• tr.toplum.egitim.ilk-ogretim
• tr.toplum.egitim.univ
• tr.toplum.egitim.yOk
• tr.toplum.egitim.sinavlar
• tr.toplum.egitim.sinavlar.oss-oys
• tr.toplum.egitim.sinavlar.les
• tr.toplum.egitim.sinavlar.kpds
• tr.toplum.egitim.sinavlar.tus
• tr.toplum.egitim.ozurluler
• tr.toplum.sanat : Sanat ile ilgili tartışmalar. Daha sonra, değişik sanat dalları ile ilgili alt öbekler oluşturulabilir.
• tr.toplum.kultur : Kültür ile ilgili tartışmalar. Daha sonra, değişik kültürel konular (yöresel kültürler, televizton kültürü, batı kültürü vb) oluşturulabilir.
• tr.toplum.arkadas : Arkadaş (siber arkadaş) öbeği
• tr.toplum.siyaset
• tr.toplum.hukuk

Bu üst öbekteki daha alt seviye öbekleri; çeşitli kurum ve kuruluşların kendi yerel tartışma öbekleri için ayrılmıştır. Ancak dışarıyla (diğer tartışma öbeği servisleriyle) ileti alış-verişi (feed verme) yapıp yapmamakta ya da kontrollü ileti alış-verişinde bulunmakta serbesttirler. Örnekler, tr.metu, tr.ege, tr.itu, tr.pcworld gibi.
 

Eğer belirli bir konuda "alt öbek" açılmak isteniyorsa aşağıdaki prosedür takip edilir :
 

• Yeni öbek açılmasını isteyen kişi ya da kişiler bu isteği, yeni açılacak öbeğin 100 kelimeyi geçmeyecek bir tanimini da ekleyerek bir e-posta ile yeni-obek@metu.edu.tr adresine iletirler.
• Yazılı, görüntülü,sesli vb iletişim ortamlarında yayınlanması Türkiye Cumhuriyeti Yasalarına Göre Suç Sayılan içeriklere sahip öbekler hiçbir şekilde açılmaz ve bu konudaki başvurular değerlendirilmez.
• Başvuruyu yapan kişiye bir "oylama adresi" verilir ve yeni öbek açma isteği gönderdiği  tanım ile birlikte tr.obek.yeni-obek'te yayınlanır.
• tr.obek.yeni-obek'te bu başvurunun yayınlanmasını takip eden 1 ay içerisinde insanlar, "oylama adresine" gönderecekleri EVET ya da HAYIR kelimelerinden oluşan e-postalarla "yeni öbek açma" oylamasına katılırlar.
• 1 ay sonunda oylar sayılır ve,
• Eğer oylamaya katılanların sayısı 30 ve üzeri ise; ve oyların en az %51'i "EVET" ise öbek açılır.
• Eğer oylamaya katılanların sayısı 30'un altındaysa ya da ve oyların en az %51'i "HAYIR" ise öbek açılmaz.
• Öbeğin açılıp açılmadığı, oylama sonuçları ile birlikte tr.obek.yeni-obek'te yayınlanır.
• Aynı kişinin birden fazla e-posta adresi ile oylamaya katıldığı tespit edildiğinde, bu oylar iptal edilir ve yeni bir değerlendirme yapılır.

İsteyen her tartışma servisi (news server) TTÖ hiyerarşisi içinde tüm öbeklerden ya da kendi istediği sayıdaki üst öbekten "feed" alabilir (ileti alış-verişi yapabilir).
 

9. Sözlük

öbek : Belirli bir konuda tartışmaların yapıldığı herkese açık sanal ortam, (news) group
öbek hiyerarşisi : Tartışma öbeklerinin dağılımını belirleyen dizin/zincir yapısı
üst öbek :
alt öbek :
hiyerarşi :
ileti :

10.  Sizlerden Gelen Öneriler

Her türlü önerilerinizi gokcol@sariyer.cc.itu.edu.tr adresine e-posta ile iletebilirsiniz.

11. Ekler

Burada, taslakta kullanılabilecek olası ek bilgiler ile ilgili dökümantasyon yer alacaktır.