Türkçe Tartışma Öbekleri (TTÖ) Yapılanması
Çalışma Kolu Raporu
(Taslak 007 - 19 Kasım 1997)


Katkıda bulunanlar  :  Orhan Gökçöl,   Harun Taner   Müjgan San,   Attila Özgit,   Mustafa Akgül,
Html sürümü : Orhan Gökçöl

Eski Çalışma Kolu Raporları : Taslak001 | 002  |  003  |  004  |  005  |  006  |  006a  |  006b


İçindekiler :

  1. Giriş
  2. Neden Böyle Bir Çalışmaya Gerek Duyuldu?
  3. Çalışmanın Ana Hedefi
  4. Çalışma Yöntemi
  5. Kaydedilecek Aşamalar
  6. Tartışma Öbekleri Hiyerarşik Yapısı
  7. Yeni Öbek Açma
  8. Mevcut Bir Öbeği Kapatma veya Öbek Adı Değiştirme
  9. Diğer Tartışma Servislerinin TTÖ Sisteminden Yararlanması
  10. Yönetimsel
  11. Sözlük
  12. Sizlerden Gelen Öneriler
  13. Ekler

1. Giriş

Türkçe Tartışma Öbekleri yapısının oluşturulması ve sonrasında çalıştırılmasının sağlanması amacıyla, faaliyetlerini "gönüllü" esasına göre yürüten bir çalışma kolu, 2 Temmuz 1997 tarihinde oluşturulmuştur. Çalışma kolu, 20 Kasım 1997 tarihi itibarıyla 5 kişiden oluşmaktadır. Bu kişiler ve çalıştıkları kuruluşlar (alfabetik sıra ile) :

Mustafa Akgül - Bilkent Üniversitesi
Orhan Gökçöl - İstanbul Üniversitesi
Attila Özgit - Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Müjgan San - Devlet Planlama Teşkilatı
Harun Taner - İstanbul Teknik Üniversitesi

 


2. Neden Böyle Bir Çalışmaya Gerek Duyuldu?
 

Ülkemizde, 1993 yılından günümüze değin,  önce sadece akademik çevrelerde kısıtlı olarak kullanılabilen internetin kapsadığı kitle, hem sayı hem de nitelik olarak  her geçen gün hızla artmaktadır. Buna paralel olarak,
internet ve internet teknolojilerini kullanan sayıca büyük ve nitelikli bir insan kümesinden söz edebiliriz.

 "Usenet" olarak adlandırılan, tüm dünyadaki ağ kullanıcılarının (büyük oranda internet) binlerce değişik konu hakkında fikir öne sürebildikleri, birbirleriyle tartışabildikleri tartışma öbekleri (news groups) sisteminde, hem yazışma dilinin ingilizce olması hem de değişik bölgelere has konuları kapsamaması sebebiyle, tüm dünyada, ülkeler özellikle kendi ana dillerinde tartışabilecekleri ortak alanların oluşturulması yönünde hızlı yapılanmalara gitmektedirler. Özellikle Finlandiya, Almanya, İspanya, Fransa gibi ülkeler buna en güzel örnekler olarak verilebilir. Bu yolla, insanlar, kendi ana dillerinde birçok değişik konuya bölünmüş "herkese açık" alanlarda (tartışma öbekleri) görüşlerini bildirebilmektedir. Böyle bir altyapı, bilimden sanata, günlük/güncel olaylardan eğlenceye, çeşitli sektörel gelişmelerden sosyal yaşam ile ilgili konulara kadar çok geniş ve farklı bir yelpazede dizilmiş pek çok tartışma öbeğinde insanların görüşlerini bildirebileceği dinamik ortamlar sağlayacaktır. Bu alt yapının sağlayacağı olumlu girdiler ve avantajlardan bazılarını sıralamak gerekirse,


3. Çalışmanın Ana Hedefi

Bu çalışmanın ana hedefi, "Türkçe Tartışma Öbekleri" oluşturulmasını sağlamak amacıyla bir altyapı oluşturma çalışması yapmak, oluşan olası altyapıyı tartışmaya açmak ve gelen önerileri değerlendirerek son şekli verilen sistemi kullanıma sunmak için önermektir. Raporda dile getirilen konular "3. Türkiye'de İnternet Konferansı" kapsamında bir çalışma kolu raporu olarak internet kamuoyunun, daha geniş olarak, bilgisine sunulacak ve tartışılmaya açılacaktır.


4. Çalışma Yöntemi

Giriş bölümünde belirtilen çalışma kolu, yapılandırma çalışmalarını elektronik ortamda -gönüllü esasına dayalı olarak- yürütür, hazırlayacağı taslak raporları belirli aralıklarla güncelleyerek herkesin erişebileceği bir ortamda tutar. Bu raporlar HTML formatında http://web.bilkent.edu.tr ve http://www2.itu.edu.tr/~gokcol/tr-obek sayfasından görülebilir. Dileyen herkes, belirtilen konular ile ilişkili olarak kendi fikirlerini gokcol@sariyer.cc.itu.edu.tr (Orhan Gokcol) adresine e-posta ile bildirebilir. Bu fikirler dikkate alınarak çalışma kolunda değerlendirilir ve ilgili kişiye e-posta ile bildirilir, ayrıca bu kişinin adı son raporda belirtilir.

Oluşturulan taslak internet kamuoyunun bilgisine sunulduktan sonra, gelen öneriler ve eleştiriler dikkate alınarak taslaga son şekil verilecek ve 3. Türkiye'de İnternet Konferansı'ndaki Çalışma Kolu toplantısında alınacak kararlar doğrultusunda bir son rapor hazırlanarak TTÖ Sistemi için önerilecektir.


5. Kaydedilecek Aşamalar

Çalışma boyunca aşağıdaki işler yapılacaktır :

  1. Olası Tepe Öbek Yapıları ve Tanımları : Alt tartışma öbeklerini içeren daha genel tanımlı yapılar oluşturulacaktır.
  2. İlk Anda Açılması Düşünülen Alt Öbekler ve Tanımları : Üst öbek yapısı altında, bazı örnek alt öbekler oluşturulacaktır.
  3. Yeni Üst Öbek Açma Mekanizmaları : Sistem çalışmaya başladıktan sonra, kullanıcıların yeni üst öbekler oluşturabilmesini sağlamak için mekanizmalar (kontrollü oylama) oluşturulacaktır.
  4. Teknik Alt Yapı : Oluşturulacak "Tartışma Öbeği" sistemine teknik destek ODTÜ tarafından verilecektir.
  5. Sistemin Genel Kullanıma Açılması : Üst ve alt öbek yapıları oluşturulduktan ve teknik altyapı sağlandıktan sonra, isteyen "tartışma öbeği servisleri (news servers)" kendi aralarında aynı hiyerarşik yapı içinde "öbek iletisi (news feed)" alış verişine başlayacaktır. Her tartışma öbeği servisi, hiyerarşik yapının istediği alt ve üst öbekleri alma/almama seçeneği vardır.
  6. Uygulamalar ve Sorunlar Hakkında Genel Bir Değerlendirme : Oluşturulacak yapının kullanımı ile ilgili sorunları tartışmak, kararlar almak amacıyla daha sonradan bir üst kurul oluşturulacaktır. Üst kurul çalışma prensipleri ve kimlerden oluşacağı daha sonra tespit edilir.

6. Tartışma Öbekleri Hiyerarşik Yapısı

Çalışmanın ana hedeflerinin merkezinde, olası tepe öbek yapısının belirlenmesi vardır. Tartışma öbekleri; üst öbek yapısı ve alt kademe öbek yapıları olarak iki farklı biçimde olabilmektedir. Örneğin, "bilgisayar" bilgisayarlar ve bilgi teknolojileri ile ilgili öbekleri barındıran bir "tepe öbek" ise, bunun altında, bilgisayar.diller, bilgisayar.sistem, bilgisayar.virus 1. alt kademe öbekler; bilgisayar.diller.c++,bilgisayar.diller.fortran, bilgisayar.sistem.unix vb de 2. alt kademe öbeklerdir. Öbek yapısı ve alt kademe öbeklerin belirlenmesinde aşağıdaki kıstaslar gözönünde tutulacaktır :

Önerilen Tepe Öbek yapısı ve kısa tanımları Tablo 1'de  verilmiştir :
 
 
 
Tablo 1. TTÖ Sistemi Olası Tepe Öbek Yapısı ve kısa tanımları
Öbek Adı 
Kısa Tanımı 
tr.bilgisayar  Bilgi Teknolojisi, Bilgisayarlar Arası İletişim, genel olarak bilgisayarlar ve ilgili konular 
tr.bilim  Bilimsel, akademik, teknolojik konular; duyurular vb
tr.diger  Burada Listelenmemiş  Diğer Konular 
tr.eglence Eğlence (sinema, tiyatro, spor,fıkra, geyik, sohbet, tv, radyo vb)
tr.obek Öbekler ile ilgili ÇSS'ler, yönetimsel, yeni öbekler, yeni kullanıcı soruları vb 
tr.toplum Toplum ile İlgili  Konular, Güncel Olaylar 
 

Tablo 1'de gösterilen Tepe Öbek yapısına ait başlangıçta olması düşünülen alt öbekler ise şunlardır :
 

Bilgisayar ve Bilgi Teknolojisi ile İlgili Konular : tr.bilgisayar

Bu tepe öbeğindeki daha alt seviye öbekleri; bilgisayar teknolojisi, bilgisayar işletim sistemleri, bilgisayar programlama dilleri, virüsler, çokluortam, metin-grafik editörleri ve benzerleri gibi bilgi teknolojileri ile ilgili konuları kapsar. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :



 

Bilimsel, akademik, teknolojik konular; duyurular vb : tr.bilim

Bu tepe öbeğindeki daha alt seviye öbekleri; doğal bilimler (biyoloji, fizik, kimya, matematik vb) ve uygulamalı bilimler (her türlü mühendislik, teknolojik uygulamalar vb) ile ilgili konuları içerir. Psikoloji, sosyoloji, tarih vb gibi dallar da tr.bilim hiyerarşisi altında yer alabilirler. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :


Burada Listelenmemiş  Diğer Konular : tr.diger

Bu tepe öbeğindeki daha alt seviye öbekleri; hiyerarşik yapı içinde bulunmayan diğer konuları içerir. Olası alt-seviye hiyerarşik yapılanma :


Eğlence (sinema, tiyatro, spor,fıkra, geyik, sohbet, vb) : tr.eglence

Bu tepe öbeğindeki daha alt seviye öbekleri; sinema, televizyon, radyo, tiyatro, geyik sohbeti, konserler, her tür müzik (türk sanat müziği, türk halk müziği vb) ve müzik grupları, sanatçıları/şarkıcıları, hobiler (pul, kartpostal, eski para koleksiyonculuğu vb), spor dalları, spor takımları, vb gibi konuları kapsar.  Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :


 Öbekler ile ilgili ÇSS'ler, yönetimsel, yeni öbekler vb : tr.obek

Bu tepe öbeğindeki daha alt seviyelerdeki öbekler, TR hiyerarşisi altındaki öbekler ile ilgili yönetimsel bilgiler, duyurular (yeni öbek açma/kapatma vb), yeni başlayanlara önemli bilgiler, deneme öbekleri ve bunlarla ile ilgili konuları içerir. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :



 

Toplum ile İlgili  Konular, Güncel Olaylar : tr.toplum

Bu tepe öbeğindeki daha alt seviye öbekleri; toplum ve yaşam ile ilgili konular; sanat, kültür, güncel
olaylar, politik tartışmalar ve benzeri konulari kapsar. Olası alt seviye hiyerarşik yapılanma, alt öbekler ve kısa tanımlar şöyledir :


7. Yeni Öbek Açma

Eğer belirli bir konuda "alt öbek" açılmak isteniyorsa aşağıdaki prosedür takip edilir :
 


8. Mevcut Bir Öbeği Kapatma veya Öbek Adı Değiştirme

 Eğer mevcut bir alt öbeğin kapatılması (ya da adının değiştirilmesi isteniyorsa), aşağıdaki prosedür takip edilir : 


9. Diğer Tartışma Servislerinin TTÖ Sistemi'nden Yararlanması

İsteyen her tartışma servisi (news server) TTÖ hiyerarşisi içinde tüm öbeklerden ya da kendi istediği sayıdaki üst öbekten "feed" alabilir (ileti alış-verişi yapabilir). İleti alışverişi, TTÖ sistemine bağlı herhangi bir tartışma öbeği servisi üzerinden olabilir.

Herşeyden önce, TTÖ sistemine dahil öbekleri bünyesinde barındırmak isteyen bir kurumun bu konuda yeterli alt yapısı (bilgisayar ve yazılım) olmalıdır. TTÖ sisteminin oldukça dinamik ve fazla ileti alışverişine sahne olacak bir ortam olması beklenmektedir. Bu yüzden, ileti alışverişi yapan servislerin bu iş için yeterli eleman ve diğer kaynakları (disk alanı, bant genişliği, zaman vb) ayırması gerekmektedir.


10. Yönetimsel

TTÖ sisteminin işlemesi ile ilgili teknik ve idari konuları karara bağlayacak, gönüllü bir yönetim birimi oluşturulacaktır. Bu yönetim birimi, TTÖ ile ilgili idari dökümanlar, kullanım ilkeleri, yeni kullanıcılar için bilgiler vb içeren bir takım ana dökümanları hazırlar ya da hazırlanmasında öncü olur. Bu dökümanlar tr.öbek hiyerarşisi içindeki ilgili öbeklerde periyodik olarak dağıtılır. TTÖ Yönetim Birimi, üst hiyerarşlik yapı içindeki öbekleri yapısal daha alt seviye obekler içine alabilir. Bu ve benzeri konular, gerektiğinde ilgili öbeklerde tartışmaya açılır.

Gönüllü yönetim birimi içinden aşağıdaki alt gruplar oluşturulacaktır :

Yönetim birimi, ODTÜ Liste Servisi'nde açılacak olan OBEK-TR isimli bir liste aracılığıyla kendi arasında haberleşir. Öbek Yönetimi ile ilgili alınan önemli kararlar ve değişiklikler tr.obek.duyurular öbeğinde herkese duyurulur.

Gönüllü yönetim birimine yeni üyeler "mevcut üyelerin önerisi üzerine" ve "üzerinde mutabakat sağlanarak" ve "davet etme esasıyla" katılabilirler.

Gönüllü yönetim birimi üyeleri; yeni öbek açma, öbek kapatma ya da öbek adı değiştirme gibi isteklerde bulunamazlar ve hiçbir oylamaya katılamazlar.

Öbek Yönetiminde aşağıdaki e-posta adresleri kullanılır :

obek-itiraz@metu.edu.tr
obek-kapat@metu.edu.tr
yeni-obek@metu.edu.tr
obek-tr@metu.edu.tr (Yönetim Birimi Tartışma Listesi)


11. Sözlük

öbek : Belirli bir konuda tartışmaların yapıldığı herkese açık sanal ortam, (news) group
öbek hiyerarşisi : Tartışma öbeklerinin dağılımını belirleyen dizin/zincir yapısı
üst öbek :
alt öbek : Üçüncü veya daha alt düzey ad) (("third or fourth .. level hierarchy"))
hiyerarşi : Sıra düzen (?)
ileti : Bir öbeğe gönderilen elektronik postalardan her biri


12.  Sizlerden Gelen Öneriler

Her türlü önerilerinizi gokcol@sariyer.cc.itu.edu.tr adresine e-posta ile iletebilirsiniz. Öneriler değerlendirilecek ve kendilerine e-posta ile bilgi verilecektir. Hazırlanacak son raporda bu kişilerin isimleri burada belirtilecektir.


13. Ekler

Burada, taslakta kullanılabilecek olası ek bilgiler ile ilgili dökümantasyon yer alacaktır.