ELEKTRONİK TİCARETİN UYGULANABİLİRLİĞİ

VE GEREK DUYULAN FAKTÖRLER

Arş.Gör. Selçuk Burak Haşıloğlu

Mete Okan Erdoğan

Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Pamukkale Üniversitesi BİM

Kavaklıdere ANKARA

İncilipınar - DENİZLİ

Tel.: 0532 5742114

Tel.: 0258 2125555/179

e-mail: hasii@pamukkale.edu.tr

e-mail: meteokan@pamukkale.edu.tr

ÖZ

Internet kullanıcı sayısının 21. yüzyılın ilk yıllarında bir milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Böyle bir ortamda ticari faaliyetler gerçekleştirmek örgütler açısından büyük bir fırsattır. Ancak söz konusu fırsatlardan yararlanmak ve rekabette üstün olabilmek için geleneksel stratejiler yeterli değildir.

 

1. GİRİŞ

İnsanlık tarihinde birçok araştırmacı, bulundukları mekanlar dışında keşfedilmemiş ve yaşam sürdürebilecek alternatif ortamlar arayışı içerisinde olmuşlardır. Bu arayış, önce bütün dünyayı keşfederek tamamlanmış ve daha sonra da uzayda yaşanabilecek başka dünyalarla devam etmiştir. Böyle bir arayışın en önemli sebebi ise sıfırdan bir düzen kurma ve yaşam gösterme arzusudur.

Yeni keşfedilmiş bir mekanda yaşama arzusunun birçok farklı nedeni bulunmaktadır. Özellikle örgütlerin her zaman alternatif pazar arayışı içerisinde olmaları ve benzeri görüşlerden dolayı yaşantının olduğu yerde organizasyonların da mevcudiyeti kaçınılmaz hale gelmiştir.

Bilgi teknolojisi, tarihler boyunca Dünya haricinde uzayda başka dünyalar arayan insanoğluna alternatif bir uzay sunmuştur. Bu uzay, ev ve işyerlerine girecek kadar yakın, bütün evreni saracak kadar büyük, canlılara ve bilgiye parmak ucu ile dokunabilecek mesafede olan ve yaşantıları her şekilde etkileyebilen “siberuzay” dır. Kısaca sanal ortamların tamamını yansıtan siberuzay, söz konusu özellikleri ihtiva eden gelişmiş bir bilgi ağıdır. Inetnet ise siberuzay için verilebilecek en önemli öğelerdendir.

Internet kullanıcı sayılarının 21. yüzyılın ilk yıllarında bir milyarı bulacağı tahmin edilmekte olup, böyle bir mekanda ticari faaliyetlerde bulunmama anlayışı, mevcut toplumda en iyi şekilde varlık gösterebilme gerekliliği ile ters düşmektedir. Gerçekten de Internet, örgütler için yeni keşfedilmiş, kullanıcı sayısı ve toplumun yapısı gereğince her türlü uygulamaların gerçekleştirilebileceği önemli bir fırsattır().

Internet’in, iletişim maliyetlerinin düşürülmesi, uzak yerlerle aynı anda ve hızlı iletişime ve bilgi paylaşımına imkan vermesi nedeniyle organizasyonlar, tarafından hızla kabul edilmeye başlandığını görmekteyiz.

Bu açıdan çalışma, Internet’in organizasyonlara getirdiği yeni fırsatların kendileri tarafından kullanılmasının önemini belirtmeye ve Internet’in bilgiyi teknolojik sistemle paylaşarak organizasyonların yoğun rekabet ortamında yaşamlarında iyileşme ve uzama yapmasına olan katkısına dikkat çekerek, Internet’ten yararlanmayı dünya ekonomisinde yeni kazançlar sağlamanın yollarından biri olarak sunmak istemektedir.

Uluslararası platformda Toplam Kalite Yönetimi felsefesini benimseyen ve bu bağlamda müşteri tatminini sağlamayı hedef edinen işletmeler, elektronik ticareti de kalite anlayışı içerisine dahil etmişlerdir. Ancak, böyle bir ortamda geleneksel stratejilerle yetinmek pek uygun değildir. Önceleri, Internet’te faaliyet göstermek, rekabette bir adım önde olmak için yeterliyken, günümüzde bilinçli örgütlerin birçoğu ağda varlık gösterdiğinden güçlü kalabilmek için etkili stratejilere de gereksinim vardır.

2. INTERNET VE TİCARET HACMİ

2.1. INTERNET’İN GELİŞİMİ

Bir çok keşif ve icatta olduğu gibi Internet’in ortaya çıkışı da bir kriz anında gerçekleşmiştir. 1960’lı yıllarda Amerika Bileşik Devletleri Hükümeti Savunma Bakanlığı strateji uzmanlarının, olası bir savaş çıkması durumunda iletişim kurmak ve bilgiye problemsiz ulaşabilmek için gereğini yapmak üzere İleri Savunma Araştırma Projeleri Teşkilatı’nı (DARPA: Defence Advanced Research Project Agency) görevlendirilmiştir. Böylelikle Internet, paket anahtarlama metodu yapısında, günümüzdeki yoğun kullanım amacı dışında ve farklı bir adla (ARPANET) ortaya çıkmıştır (1969).

Elektronik arşivlerdeki Internet dokümanlarında yer verilen tanımlara bakıldığında Internet dünya üzerinde milyonlarca ağın birbiriyle ortak bir protokol kapsamında iletişim kurmasını ve birbirinin kaynaklarını paylaşmasını sağlamaktadır Dünya çapında bilgi kaynaklarının bir grubunun ismi olan Internet TCP/IP protokolünü tanıyan ağlar ve bunları kullanan insanların oluşturduğu büyük bir topluluktur.

Bilgi ağlarının ağı olarak da adlandırılan Internet’in kullanıcı sayısı arttıkça faaliyet alanı da büyümektedir. Internet, askeri amaçlar doğrultusunda geliştirilmesine rağmen, takip eden yıllarda kamu ve akademik faaliyetleri alanlarına doğru yönlenmiştir.

Yirminci yüzyılın son on yılı içerisinde ise bilgi toplumlarında Internet’in kullanım alanı biraz daha farklı yönde ilerleyerek küreselleşmiş ve üzerindeki bilgi kaynakları katlanarak çoğalmıştır. Bu dönemlerde ağ üzerinde faaliyet gösteren ticari kurumların sayısı, eğitim ve kamu kurumlarına göre daha fazla artış göstermiştir(). Yani, 1990’lı yıllardan itibaren Internet’te ticari uygulamalar daha da yoğunlaşarak; elektronik ticaret hareketleri, ağda birinci dereceden kullanım amacı haline gelmiş ve bu anlamda stratejiler belirleme yoluna gitme gereği duyulmuştur.

Internet, her tip ölçekteki işletmelerin uluslar-arasılaşmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca, örgütlerin potansiyel müşterilerine marka bilinci kazandıran ve ürün ya da hizmet ile ilgili daha fazla bilgi edinebilmelerini sağlayan, sipariş ve rezervasyon hizmetlerinde etkili bir rol oynayan, bilgi akışına her yönü ile destek veren güçlü bir araç konumundadır.

Yine bu sayede, iş yerlerine teknik tavsiyelerde bulunabilir, iş ilişkileri yaratıp geliştirebilir, pazar bilgisi edinebilir, olumlu anlaşmalar ortaya çıkarabilir, gereksinim duyulan beceri ve bilgiye sahip olan insanları bulabilir ve hatta doğrudan ürün temin edebilirler().

Kısaca, bilgiye ulaşma ve ulaştırmada geçen zamanı kısaltan Internet bireylere, kurum ve organizasyonlara kısa süre içerisinde bilgiyi paylaşma ve kontrol etmek için karşılaştırma imkanı sunarak binlerce yazılım ve bilgiye en kısa sürede ulaşma imkanı sağlamakta ve bilgiye ulaşım masraflarını büyük ölçüde düşürmektedir.

2.2. INTERNET KULLANICILARI SAYISI VE TİCARET HACMİ

Bazı kaynaklara göre elektronik iş olarak da adlandırılan elektronik ticaret, işletmelerin özellikle Internet üzerindeki her türlü yönetim, pazarlama, tedarik faaliyetleri ve çalışanlar, iş ortakları ve müşterileriyle yapmış oldukları iletişim faaliyetlerini kapsamaktadır.

Elektronik ticaretin yoğunlaşmasında etkili olan Internet kullanıcıları sayısının tespiti için birçok araştırma yapılmıştır. Nua adlı araştırma firmasının 1996 yılı rakamlarına göre Kuzey Amerika’da (ABD ve Kanada) 30 milyon, Avrupa’da 9 milyon ve Asya’da (Japonya, Avustralya vb.) 6 milyon olmak üzere toplam 45 milyon insan Internet’i kullanmaktadır. Aynı firmanın Ekim 1999 yılı rakamlarına göre Kuzey Amerika’da 112 milyon, Avrupa’da 47 milyon ve Asya’da da 33 milyon olmak üzere dünya çapında toplam Internet kullanıcısı sayısının 201 milyon olduğu tahmin edilmektedir().

Internet ve Web konularında birçok araştırmaları bulunan Boardwatch dergisinin yapmış olduğu çalışmada bir makineyi ortalama 1,75 kişinin kullandığı tahmin edilerek, Ocak 1997 rakamlarına göre Internet üzerindeki 16.146.000 adet host ile yaklaşık olarak 28.000.000 kişinin sanal ortamlara girdiği ve bu sayının hızla arttığı öne sürülmüştür().

1989 yılından 1999 yılına kadar geçen sürede host sayısındaki artış oranı dikkate alındığında, altı aylık yerel minimum noktaları ortalaması artış oranı %21 olup, en kötümser ihtimalle Ocak 2006 tarihinde 1 milyar kullanıcıya ulaşılacağı tahmin edilmektedir().

Elektronik ticaretin hacmi konusunda birçok danışma ve araştırma kuruluşları incelemeler yapmış ve farklı rakamlar tespit etmişlerdir. Bu kuruluşların yaptığı araştırmaya göre, elektronik ticaretin hızla artarak bir kaç yıl içerisinde klasik ticareti zorlaması beklenmektedir. The Economist’in araştırmasında, Internet kullanıcılarının %73’ü ağ üzerinden alışveriş yaparken, 2000 yılında sadece ABD’de 46 milyon Internet kullanıcısının 15 milyar dolarlık bir alışveriş yapmaları beklenmektedir(). Yapılan başka bir araştırmada ise Web üzerinden yapılan satışların 1994 yılında 17.6 milyon dolar iken, 1995 yılında 400 milyon dolara ulaşarak %2100 artış gösterdiği belirlenmiştir. Böylelikle elektronik ticaretin 2000 yılında 150 milyar dolara, 2010 yılında ise bir trilyon dolara ulaşması beklenmektedir().

Forrester Research araştırma kurumuna göre, 1998 yılında Internet’teki ticaret hacminin 67 milyar dolar bulduğu tahmin edilmektedir. Konu üzerine araştırma yapan Amerikan Ticaret Bakanlığı verilerinde ise elektronik ticaret hacmi 1997 yılında 8 milyar dolar iken 2002 yılında 300 milyarı geçeceği öne sürülmektedir(). 2000 yılındaki muhtemel e-ticaret hacmi konusunda optimum rakamları Globe Set-Global Secure Electronic Transaction firması vermiştir. Bu kuruluşa göre, 2000 yılında elektronik ticaret gelirinin 400 milyar doları bulacağı tahmin edilmektedir().

3. INTERNET’TE TİCARET YAPMANIN YARARLARI

İşletmelerin geleneksel ticari uygulamalar yanında Internet üzerinde faaliyet göstermelerinin pek çok avantajı bulunmaktadır. Internet’te ticaret yapmanın yararlarını şu şekilde sıralamak mümkündür().

* Küresel iletişimler

* Şirket lojistiği

* Rekabet avantajları

* Bilgi kaynakları

* Müşteri geri bilgilendirmesi ve desteği

* Pazarlama ve satışlar

* İşbirliği ve gelişme

* Satıcı desteği ve ağ kurma

3.1. KÜRESEL İLETİŞİM

İşletmelerin çeşitli küresel iletişim yöntemleri olmasına rağmen, günümüz şartlarında sayısal ağlı iletişimlerin avantajlarını değerlendirmek gereklidir; çünkü küresel bir ağ yapısında olan Internet, kuruluşların bakış açılarını genişleterek, insanlarla hızlı iletişim olanağı sağlar. Bilgi toplumlarında Internet üzerinde rasyonel faaliyetler gösteren bir firmanın dünya pazarındaki payı büyüktür.

Ucuz, emniyetli ve hızlı erişim sayesinde küçük ölçekli endüstriler dahi Internet’ten yararlanmaktadır. Böylelikle kentin en yoğun biriminde işyeri açma zorunluluğu gibi mekan problemlerinin kalkması mümkündür; çünkü Internet’teki pazarda hiç bir firmanın ayrıcalıklı iş yeri yoktur, bütün işletmelerin mekanları eşittir. Internet’i mekan edinen işletmelerin, diğer kuruluşlara göre daha ayrıcalı olduklarından avantajları büyüktür.

Küresel yönetim organizasyonu iletişimin kaliteli olmasıyla daha da gelişerek, sonuçların tutarlılığına destek sağlar. Kuruluşlar değişkenler üzerinde kontrollerini artırarak, bayi, şube ve yan kuruluşlarla yakın temas içinde olmaları mümkündür. Şirketler ağ üzerinde standartlar kurabilir, standartlar üzerinde görüşmeler yapabilir ve bu standartları koruyabilirler. Ayrıca iç müşteriler, kendi birimleri, bölümleri veya bölgesel ofisleri dışında dahi iş hakkındaki tartışmalara katılarak motivasyonlarını artırabilirler.

3.2. ŞİRKET LOJİSTİĞİ

Lojistik düşüncelerin daha fazla artmasıyla kuruluşlar, üretim ve müşteri hizmetleri alanlarında egemen konuma gelebilir. Internet’te zaman ve mekan problemleri olmadığından, iç ve dış müşteriler kendileriyle daha etkili şekilde iletişim içerisindedirler. Internet’te haberleşmeyi gerçekleştirmek için iletişimi kuracak tarafların, aynı zamanda ve belli bir mekanda bulunmaları zorunlu değildir. Taraflar, zaman ve uzaklık gözetmeksizin kolaylıkla mesaj ve bilgi alışverişinde bulunabilirler. Bu yöntem, zaman bölgesi farklılıklarından ve çeşitli ülkelerin telefon ve posta sistemlerindeki farklardan çok fazla haberdar olma gereğini azaltır. O halde çalışanlar, toplantılar için aynı oda veya kentte olma gereğini duymadıklarından Internet’in kullanımı lojistik sorunları azaltır. Kuruluşlar ağ üzerinde işbirliği yaparak dökümanlar oluşturabilir ve onların üzerinde düzenlemeler yapabilirler.

Enformasyon çağının nimetlerinden olan Internet sayesinde işyerine gitmeyen ve evde oturarak işlerini yapan işçiler sınıfı ortaya çıkmıştır. Bu işçiler sanal işyerlerinde çalışmaktadırlar. Burada çalışanlar yalnızca ara sıra yüz yüze gelebilir veya hiçbir zaman ortak fiziksel mekanda bulunmayabilirler.

Benzer olarak kuruluşlar, personeli normal çalışma tarzı olarak ya da geçici bir süre için işletmenin bulunduğu bölge dışında olduklarında, uzak bir yerde çalışırken ağ üzerinde çalışma ekipleri oluşturabilir ve çalışmalarını sürdürebilirler.

3.3. REKABET AVANTAJI

Internet’in basın ve televizyon gibi diğer kitle iletişim araçlarından ayırt edilebilecek en önemli özelliklerinden biri de çift taraflı bilgi kanalına sahip olmasıdır. Yani Internet, isteyen her izleyicinin katıldığı, etkileşimli bir televizyon programına benzemektedir. Bu durum, genel kamuoyunun, müşterilerin, iş ortaklarının ve işbirlikçilerin ihtiyaçlarını karşılamak da firmalar açısından büyük avantajlar sağlamaktadır.

Birçok kuruluş Internet’i firma ve ürün gelişimi konusunda başarılı uygulamaları araştırmak için kullanmaktadır. Genellikle bu araştırmalar, Kaizen ve TKY planını gerçekleştirmek ya da problemlere alternatif çözümler geliştirmek için etkileyici konumdadır.

Ayrıca bir endüstride işletmenin kendi pazar, ürün, hammadde, üretim vb. ile ilgili durumlardan her an haberdar olması ve bilinçlenmesi rekabet avantajı olabilir; çünkü işletme için ürün, yeni fikir ve mevcut genel durum ile ilgili bilgiler ve bu bilgilere erişim olanağı çok değerlidir.

3.4. BİLGİ KAYNAKLARI

Kuruluşların birçoğunun her türlü bilgiye ihtiyaç duymakla birlikte, faaliyetlerini gerçekleştirmek için en yüksek düzeyde bilimsel ve yönetimsel bilgiye ihtiyaçları vardır. WWW, Usenet, Listserv, e-posta gibi Internet araçları vasıtasıyla ağ üzerinde sayısız konuda bilgiler mevcut olup, bu bilgilere ulaşmak diğer araçlara göre daha hızlı, emniyetli ve düşük/sıfır maliyetlidir. Elektronik bültenler, dokümanlar, programlar, arabirim ve veritabanları Internet üzerinde bulunan bilgi alanlarındandır.

Tarımsal pazar haberleri ve mal raporları, Asya Pasifik bilgileri, ağ üzerindeki kitap ve diğer dokümanlara erişimi sağlayan elektronik metinler katalogu, demografik, coğrafik sosyal ve parasal bilgiler, yatırım, ekonomik ve iş bağlantılı yazılar, kara kullanımı haritaları konusunda bilgi veren küresel toprak bilgi sistemi, hukuki olaylar ve mahkeme kararları veritabanı, DNA analizi, enzimler ve proteinler gibi bioteknoloji veri bankası, alınan patentler ile ilgili bilgiler, zirai ve ekonomik araştırma sonuçları, bilim ve teknoloji bilgi sistemi konuları Internet üzerinde bulunan spesifik alanların bazılarıdır.

3.5. MÜŞTERİ GERİ BİLGİLENDİRMESİ VE DESTEĞİ

Müşteri hizmeti ve desteği, 1990’lı yıllarda olduğu gibi 2000’li yıllarda da iş alanındaki başarı için temel yapı taşı olacaktır. Internet, her zaman herkes ile tek tek ilgilenme imkanı vermese de hızlı, verimli ve daha kolayı sunması açısından oldukça büyük ilgi görmektedir. Burada önemli olan her müşteri ve iş bağlantısının ondan yararlanma şekline göre daha büyük kar veren bir ortaklık haline dönüşebilmesidir. Interneti hizmet ve destek için kullanmak bu ilişkileri beslemenin ve hizmetleri daha verimli yapmanın bir yoludur().

Uygulamalar müşteri desteğini daha kaliteli yürütmek için Internet’in en fazla tercih edilen alan olduğunu göstermektedir. Çünkü firmalar e-mail, WWW gibi Internet araçlarını kullanarak müşterilerin kendilerine günün her saatinde ulaşma imkanı sağlarlar. Bu servisler tüketicinin yardım almasını, ürünler hakkında bilgi edinmesini ve çalışma saatleri içinde cevaplandırılmak üzere sorular bırakılmasına imkan verir.

Bazı kuruluşlar ağ üzerinde oluşturdukları etkileşimli Web sayfaları ile sipariş ve rezervasyonlar kabul ederek satış işlemlerini gerçekleştirebilecekleri gibi, multimedia ürünlerini (yazılım, ses ve görüntü kaydı gibi) pazarlayan firmalar Internet aracılığı ile müşterilerine ürünü deneme, kullanma ve hatta anında transfer etme imkanlarını da tanırlar.

3.6. PAZARLAMA VE SATIŞ

Organizasyonlar Internet aracılığıyla pazarlama ve satış faaliyetlerini gerçekleştirirken iki ana role ağırlık verirler. Bunlar: 1) İnsanlara aktif biçimde bilgi dağıtmak, 2) Kullanıcıların kendileri için bilgi çekebilecekleri şekilde bilgi depolamak(). Ancak pazarlama faaliyetlerini Internet aracılığıyla gerçekleştirmenin maliyetlere olan katkısı onu daha cazip bir araç haline getirmektedir.

Organizasyonların yılda en az bir defa müşterilerine ulaştığı düşünülürse, yeni ve geliştirilmiş ürünler için büyük bir müşteri grubuna bilgi verilmesi gerektiğini dikkate aldığınızda on binlerce kişi ile posta, mektup ve broşür yoluyla doküman göndermenin maliyetinin oldukça yüksek olduğu görülecektir. Oysa Internet ile bunu gerçekleştirilmek istenildiğinde yapılan araştırmalarda geleneksel yöntemlere oranla maliyetinin beş kat daha azıyla mümkün olacağı belirtilmektedir.

3.7. İŞBİRLİĞİ VE GELİŞME

Küreselleşme boyutuna ulaşan günümüz dünyasının temel işlevleri üretim-tüketim ilişkileri çerçevesinde örgütlenmektedir. Her ülke kendi ihracatını artırmak için yoğun bir mücadele vermektedir. İhracatın artırılması için ülkelerin karşılıklı olarak ticari ataşeler atadığı ortak birlikler ve iş konseyleri kurduğu görülmektedir. Bu iş konseylerinin temel amacı, ortak iş birliği imkanlarının araştırılmasıdır. Günümüzde Internet aracılığıyla daha etkin olarak yapılan bu çalışmalar sonucu, uluslararası ticari fuarlar düzenlenmesi ve iş birliği imkanlarının artışı kolaylaştırılmıştır().

İş ortaklığını rasyonel bir şekilde kullanan işletmelerin yaşantıları da iyileştiğinden, Internet’in firmalar arasındaki ortaklıklarını gerçekleştirmede rolü büyüktür. Internet, ürün tasarımı, satıcı kanalları, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde işbirliğini kolaylaştırır. Internet, bir ürün serisini genişletme veya yeni bir bölüm yaratma işlemlerine farklı boyutlar getirmiştir.

Günümüzde ayrı şirket projeleri hazırlamaya veya bir ürünü/işletmeyi satın alarak genişlemeye pek gerek yoktur. Yeni yönetim stillerinin gelişmesi, aşağıdan yukarı ürün gelişimi ve yanal çalışma ekipleri yaratılmasının desteğiyle, Internet yeni iş gerçekleştirme ve iletişimi sürdürme yollarını kolaylaştırmaktadır. Internet ile dünyanın her bir yerinde yeni iş ortakları ve bayiler bulmak mümkündür. İş birlikçi yaklaşımlar bilgi zenginliği, uzaktan elektronik bağlantıyla evden çalışmayı ve vardiyalı iletişimi destekleme kapasitesi ve birbirinden çok uzak işletmeleri sorunsuz bağlamadaki başarısı ile Internet tarafından büyük ölçüde güçlendirilmiştir.

3.8. SATICI DESTEĞİ VE AĞ KURMA

Internet, satıcı ve bayii arasında bağlantıyı sağlamada hız ve çeşitliliği artırdığından etkili bir konumdadır. Kurum içindeki bilgi ağını sağlayan, Internet türevleri intranetlerdeki verileri extranetlerle iş ortaklarına ulaştırmak mümkündür. İşletmelerin satıcıları ile temas kurmalarında bu sistemlerin önemi büyüktür.

Benzer olarak, Internet bağlantılı kurulan ve yayılmış örgüt birimlerini birleştiren Listserv tartışma grupları ile diğer network sistemleri işletmelerin her türlü bilgi akışını düzenli hale getireceğinden gereklilik arz etmektedir.

4. INTERNET’TE TİCARETİN GEREKLERİ

Enformasyon toplumunda varlık göstermeyi hedef edinen işletmelerin Internet’te ticaret yapmayı da dikkate alarak faaliyet göstermeleri bir zorunluluk haline gelmiştir. Ancak, günümüz şartlarında söz konusu işletmelerin Internet’i kullanıyor ve faaliyet gösteriyor olmaları yeterli değildir.

Rekabette güçlü bir konumda olabilmek için etkili ve doğru elektronik ticaret stratejilerinin belirlenmesi gerekmektedir; elektronik ticaret stratejilerini iyi belirleyemeyen örgütler, gereksiz yere harcamalar yaparak, emek ve zaman kaybıyla karşı karşıya kalırlar. Bu bağlamda, aşağıda yer alan konular, Internet’te ticaret yapmadaki gerekler arasında en önemlileridir:

4.1. DOMAIN KAYDI

Örgütlerin, gerçek ortamlarda olduğu gibi Internet’te de özellikle müşteri ve iş ortakları ile iletişimlerinin sağlanabilmesi için kendilerine ait bir adresleri olmalıdır. Yani, Internet üzerinde faaliyet gösteren bir işletmeye ulaşabilmek için o işletmenin Internet adresinin bilinmesi gerekmektedir (domain kaydı). İşletmeler, böyle bir ortamda adreslerini belirlerken genellikle kendi kuruluşlarını adını ya da markalarını kullanılmaktadır (muhtemel domain adresi). Böylelikle müşteri, o firmanın domain adresini bilmese dahi tahmin edebilme imkana sahiptirler.

Domain adresi stratejisi, Internet’in ilginç ve önemli bir konusudur. Bu adres yapısı bilinen posta ve telefon adreslerinden çok farklıdır; çünkü domain adresi işletmenin fiziki ortamının dışında yer alır. Böylelikle nakiller olsa dahi adreste değişiklikler olmaz(). Hatta günümüzde birçok işletme ticari faaliyetlerinin büyük bir çoğunluğunu yalızca bu domain adresi aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Yine benzer olarak müşteri için bir firmanın fiziki mekanındaki avantajında olduğu gibi Internet’te mekan avantajı diye bir şey de yoktur. Fakat firmanın muhtemel domain adresine sahip olması çok önemli bir avantajdır. Bu nedenle Internet’e girerken ilk yapılması gereken işlem, muhtemel domain adına sahip olmaktır. Aksi taktirde bu dezavantajı kapatmak çok güçtür. Yapılacak olan domain kaydı, uluslararası bir kayıt olduğundan, aynı ismi taşıyan başka bir kayıt ile karşılaşma riski büyüktür. Birçok örgütün sanal ortamlarda faaliyetlerini gerçekleştirmesi ve böylelikle domain kaydı yaptırmayı talep etmesi durumunda doğabilecek problemlere karşı şimdiden önlem alınmalıdır.

4.2. WEB HASSASİYETİ

Sanal organizasyonların kendilerini gösterdikleri, faaliyetlerde bulundukları ve en fazla kullandıkları bir sanal araç olan Web, etkileşimli ortamların gerçekleştiği ideal bir araçtır. Web konusunda dikkat edilmesi gereken hassasiyetleri kısaca şu şekilde sıralamak mümkündür:

  1. Firma ile ilgili yapılan tanıtımlar, tamamen doğru bilgiler içermelidir.
  2. Oluşturulan sayfa sürekli güncel kalmalı ve bağımlılık oluşturulma sağlanmalıdır. Sürekli güncelleştirilmeyen bir Web merkezini kullanmanın hiç bir önemi yoktur.
  3. Sayfada firmanın politikaları, ticaret hacimleri, yıllık faaliyet raporları, üretim kapasiteleri, teknolojileri, ürünler tanıtımları vb. gizli olmayan bilgiler bulunmalıdır.
  4. Örgütün kendine ait Web merkezinden diğer Web sayfalarına ve diğer Web sayfalarından da firmanın sayfasına bağlantı köprüleri (yani linkler) bulunmalıdır.
  5. Web sayfası içerisinde alan ve çalışanlara göre e-mail bağlantıları olmalıdır.
  6. Örgüte ait sanal ortamın kullanımı kolay ve ulaşımı da minimum sürede (hızlı olarak) gerçekleşmelidir.
  7. Sayfanın sürekli ziyaret edilmesi için promosyon stratejileri geliştirilmelidir().
  8. Web merkezi yalnızca bir reklam ya da bildiri sayfasından çıkarılarak etkileşimli, gerçek zamanlı ve çift yönlü bir araç haline getirilmelidir. Web merkezlerinde sunulan bir pazarlama dokümanın her noktası etkileşimli olmalıdır.

4.3. TANITIM MANEVRALARI

Internet’te ticaret yapma ile ilgili atılması gereken bir diğer adım ise işletmenin bu ortamda örgütlendiğine dair tanıtım manevralarını uluslararası alanda gerçekleştirmesidir. Bu stratejiyi farklı yollarla yerine getirmek mümkündür. Öncelikle sanal ve somut yayın organlarında yayınlanmalı ve tartışma gruplarının haber konusu haline gelinmelidir.

Yine iş ortakları ve anlaşma yapılan firmaların sayfalarında tanıtımlar yapılmalı ve animasyon içeren linkler kurulmalıdır. Tanıtım için gereken en önemli stratejilerden biri de arama motorlarına kayıt yaptırmaktır. Böylelikle ağ üzerinde söz konusu kuruluş ile ilgili bilgilere adres bilmeksizin ulaşma imkanı sağlanır ve yeni pazar imkanları doğar.

Bununla birlikte, işletmenin adı ve adresi geçen hemen hemen her yerde sanal adresin tanıtımı yapılmalıdır. Bu işlem, genellikle haber mektubu ve faksları ile faturalara, kartvizitlere, promosyon ürünlerine firmaya ait e-mail ve Web adresleri yerleştirerek gerçekleşmektedir.

Gerçekten de enformasyon toplumunda kartvizitlerin üzerinde mutlaka kişiye ait elektronik posta adresi olarak adlandırılan bir e-mail adresi olacağı gibi, bulunduğu firmanın da Web adresini belirtmek bir telefon numarasını belirtmek kadar önemlidir.

4.4. AR-GE UYGULAMALARI

Internet’in bir araştırma merkezi olduğunu belirtmek kaçınılmaz bir gerçektir. Tahmin edilemeyecek boyuttaki sayısız bilgiye en kısa sürede ulaşma ve değerlendirme işlemi sadece Internet ile mümkündür.

Internet aracılığı ile çeşitli araştırma geliştirme faaliyetler gerçekleştirmek de mümkündür. Örneğin örgüte ait Web site üzerinde bulunan anket çalışmasının stratejik açıdan önemi büyüktür. Elde edilen bilgiler klasik anket tekniklerine göre çok daha pratik olarak depolanabilir ve oluşturulan veritabanı ile hemen değerlendirilebilir. Bu yöntem, deneklere ulaşma ve verilerin depolanması ve değerlendirilmesi açısından kesinlikle araştırma ve geliştirme maliyetlerini düşürmektedir. Web ortamlarına yerleştirilen bir anketin en büyük avantajı ise potansiyel müşteriye ulaşma olanağının sağlanmasıdır.

4.5. TARTIŞMA PLATFORMLARI

Örgütlerin kendilerine ait tartışma platformlarını oluşturarak şikayet, memnuniyet ve önerileri sistemlerinin uygulanması Listserv ve Usenet stratejilerinde önemli bir noktayı teşkil eder(). Listserv ve Usenet tartışma ortamlarının bir başka özelliği de herhangi bir platformda rasgele reklam yapmamaktır. Bu faaliyetin, ortama ait tartışma konusu dışında ve kişisel ameller doğrultusunda olduğu fark edilmesi durumunda sakıncalı ve olumsuz bir yapıya dönüşmesi kaçınılmazdır.

5. SONUÇ

Son yıllarda bilgi ağlarında yaşanan önemli gelişmeler, organizasyonları ve yönetim uygulamalarını etkilemiş ve sonucunda Internet’te ticaret yapma doğrultusunda hareket etmiştir. Internet, her boyuttaki işletmelerin özellikle uluslararası platformda varlık göstermelerini olanaklı kılar.

Hızla gelişen, büyüyen ve küreselleşen iş dünyasında hızlı, doğru ve akılcı kararlar alabilmek için giderek daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bilgiye en az maliyetle en hızlı şekilde ulaşmak yoluyla rekabet avantajlarını sürdürerek işletmede güç kazandırmanın yeni bilgi, iletişim ve ticaret aracı olarak Internet görülmektedir. Önceleri savunma amaçlı askeri projelerde, çabuk ve kolay iletişim sağlamak amacıyla geliştirilen ancak daha sonra akademik, ticari ve iletişim amaçlı olarak kullanılmaya başlanan bu elektronik ortam günümüzde çok uluslu bir bilgi, iletişim ve ticari araç haline gelmiştir. İşletmelerin bir yandan kalite, maliyet, rekabet, zaman tasarrufu gibi sorunları çözmeleri, diğer taraftan da giderek artan müşteri beklentilerini daha etkin bir şekilde karşılaştırma gereklikleri bu ileri teknoloji ile kaçınılmaz hale getirmektedir.

Ancak, hala birçok işletme ve hükümetler Internet’i ve önemini kavrayamadıklarından, gelişememekte ve çağın toplumu olan, enformasyon toplumunu yakalayamamaktadırlar. Benzer olarak, bazı örgütler ise Internet’in öneminin farkında olmalarına rağmen, yaşam gösterdikleri ülkenin teknolojik ürünlerinin yetersizliğinden dolayı, bu ağdan etkili olarak yararlanamamakta ve rekabet güçlerini kaybetmektedirler.

Internet’in özelliğini artıran birçok araç bulunmaktadır. Web site, bunların arasında en önemlilerindendir. Web site, Internet’te pazarlama, ticaret, ar-ge, eğitim, duyuru, başvuru, sipariş ve rezervasyon faaliyetlerinin yapıldığı birimdir. Web merkezleri konusunda yapılan rasyonel stratejiler ile rekabette güçlü olmak, maliyetleri düşürmek, müşteri taleplerine ulaşmak, ticaret hacmini artırmak kaçınılmazdır.

Bilgi toplumuna katılma ve bu alanda sürekli iyileştirmeyi benimseyen işletmeler, sanal ortamların en kapsamlısı olan Internet üzerinde elektronik ticaret faaliyetlerini de kalite anlayışı içerisine dahil etmişlerdir. Ancak, böyle bir ortamda geleneksel stratejilerle yetinmek pek uygun değildir. Önceleri, Internet üzerinde faaliyet göstermek, rekabette bir adım önde olmak için yeterliyken, günümüzde bilinçli örgütlerin birçoğu ağda varlık gösterdiğinden, güçlü kalabilmek için etkili stratejilere gereksinim vardır.

 

 

 

 

 

 

KAYNAKÇA

() HAŞILOĞLU Selçuk Burak; Elektronik Ticaret ve Stratejileri, Türkmen Kitapevi, İstanbul, 1999, s.52

(2) PITTER Keiko, AMATO Sara, CALLAHAN John, KERR Nigel, TILTON Eric; Çev. Ulus T., Herkes İçin Internet Rehberi, McGraw Hill-Literatür Yayıncılık, İstanbul, 1995, s.4-5

(3) BARRON Billy, ELLSWORTH Jill H., SAVETZ Kevin M.; Çev. Bahar N., Türkmen D., Internet Unleashed, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1998, s.4

(4) http://www.nua.ie/surveys/how_many_online/index.html (Kasım 1999)

(5) http://www.cyberatlas.com/archives/01151998/market/size/ access_increases; http://www.rr.cs.cmu.edu/ndg/ Intrenet_Facts.html

(6) HAŞILOĞLU; a.g.e., s.87-89

(7) YILDIRIM Bekir; "İnternet'te Ticaret", Internet World Tr., Temmuz-1997, s.17

(8) SOLIMAIN Fawzy, GIDE Ergun; “Impact of Internet Based E-Commerce on Manufactureing and Business Operations”, Inet-tr’97 III. Türkiye’de Internet Konferansı, ODTÜ Ankara, 21-23 Kasım 1997

(9) SAKUS Gedas A.; “Nortel”, Future’s Technologies, 1998/6, s.44

(10) JOHNSON Geoff; Çev. Evren A., “2000’de E-ticarete 400 Milyar Dolar”, Computerworld, Nisan 1998, s.34

(11) BARRON v.d.; a.g.e., s.656-663.

(12) SETTLES Craig; Çev. Şahin H., Siberpazarlama: Başarının Esasları, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1996, s.244-245

(13) SETTLES; a.g.e., s.54.

(14) ÇİFTÇİ Abdullah; "Ekonomik ve Siyasal Savaşın Yeni Alanı Internet", Wec-Net Eğitim ve Tanıtım Broşürü, 1996., s.3

(15) VASSOS Tom; Strategic Internet Marketing, Business Computer Library, Que, 1996, s.84-92

(16) ZIMMERMAN Jan, MATHIESEN Micheal; Marketting the Internet, Maximum Press, 1998, s.138-151

(17) VASSOS; a.g.e., s.240-260